Opinie: ChatGPT, Sky Radio van de tekstverwerkers

Studenten en docenten kunnen er niet omheen: ChatGPT. Of we het nu leuk vinden of niet, het tekstverwerkingsprogramma en zijn vriendjes als BardAI en Dell.E zijn en blijven hier. Willen wij als docenten niet de turfstekers van de 21e eeuw worden en bestaansrecht houden, dan zullen we ons onderwijs drastisch moeten veranderen. En ik vrees dat dat nog een heikel punt gaat worden.

In een grijs verleden ben ik nog inktkoelie geweest, ofwel redacteur voor een krant. De mooiste bijbaan van mijn studentenleven. Wie wil er nu niet een betaald stukje schrijven, na eerst op zaterdagavond de koelkast van een Schiedamse voetbalkantine te hebben ontdaan van de aanwezige jenever. Je bent per slot van rekening in 'Zwart Nazareth' of niet.

Een van de vele dingen die ik op de redactie van het Rotterdams Dagblad (opgegaan in het AD) heb geleerd is het schrijven onder druk en het toepassen van bijvoeglijke naamwoorden. Met de komst van onze vriend ChatGPT heb je die vaardigheden niet meer nodig. Een collega verzuchtte onlangs: "Het kan toch niet zo zijn dat een student vijf minuten bezig is met een stuk tekst, die jij als docent in drie uur tijd gaat nalopen op gebruikte bronnen." 

Kafkaëske trekjes

Ziehier in een notendop de huidige invulling van een docent International Business School: het controleren van de bibliografie op de gehanteerde bronnen. Was ik net de bankensector ontvlucht, omdat ik het napluizen van cliëntdossiers meer dan beu was, blijkt de sector onderwijs dezelfde Kafkaëske trekjes te krijgen. De Duitse filosoof Friedrich Nietzsche noemde dit de paradox van de ambiguïteitsreductie: hoe meer wij denken te weten, hoe meer controle wij willen hebben.

Daarnaast leidt het woordgebruik van ChatGPT tot veel leedvermaak, met name door de bijvoeglijke naamwoorden. Zeker als er voor de variant 'American English' is gekozen, druipt het marketingjargon van de tekst. De afgelopen periode heb ik vele essays en rapporten mogen beoordelen, waardoor ik ChatGPT nu meer beschouw als een Adje Adjectief dan een verrijking van de taal.

Zinnen als 'embarking on a journey', 'a beacon of innovation', 'the lifeblood of a company' en 'taking a deep dive' werken vooral op de lachspieren. Sommige studenten waren al lui, maar nu nog meer. Ze kijken hun tekst niet meer na, dat is de huidige stand van zaken. Waarmee ik overigens niet wil zeggen dat onze studenten lui zijn. Zij werken zich, net als vele andere bollebozen in Nederland de blubber, alleen niet op de campus.

Je ruikt tussen de regels door dat je in de maling wordt genomen, maar bewijs het maar eens. Je kunt alleen feedback geven over het taalgebruik. In de trant van 'het is geen marketingbrochure maar een zakelijk rapport'. Of 'iedere keer als je een bijvoeglijk naamwoord gebruikt, moet je deze kunnen verklaren'. Als ik als docent vraag waarom men een bedrijf 'financieel stabiel' vindt, wil ik toch graag weten hoe ze tot dit oordeel zijn gekomen. Lijkt me een conditio sine qua non.

Reden van ons bestaan

De hamvraag is meer 'willen wij dit als docentencorps'? Voor mij een retorische vraag, want nee is mijn antwoord. Volgens mij is de taak van een docent vrij eenvoudig: je draagt kennis over en zorgt ervoor dat studenten wat met deze kennis gaan doen. Excuses voor deze simplificering van zaken, waarschijnlijk schop ik veel collega's tegen de schenen, maar voor mij is dit in essentie onze reden van bestaan. De Duitsers hebben hier een mooi woord voor: 'Bildung'.

Hoe gaan we studenten nu hierin begeleiden? Hoe zorgen we ervoor dat het diploma inhoud blijft houden, en niet verwordt tot een bewijs van 'knippen en plakken voor gevorderden'. Vlak voor het Kerstreces heb ik een prima workshop van Niek Siero en Mascha van de Weer (TLC) gehad over de invloed van ChatGPT op de examinering. De kern van hun boodschap is vrij simpel: ChatGPT heeft geen invloed op mondelinge examinering en toetsen in een gecontroleerde setting. Helder, maar tegelijk ook weinig hoopgevend.

Want hierop voortbordurend, wat heeft dit voor personele consequenties? Persoonlijk denk ik dat wij eerder meer collega's nodig hebben dan minder (nee, ik doe geen Wildersje). Een vraag voor het college van bestuur: wordt hier in het Nederlandse HBO-land over nagedacht? In een tijdperk van demografische discount in plaats van demografisch dividend is het vinden van een leraar lastiger dan het plukken van Edelweiss in de Zwitserse Alpen.\

Dan heb ik nog geeneens de Wet van Baumol benoemd, ook voor onze politici die 'gratis bier' uitdelen, verplichte kost. Wie hier nog een uitgebreide toelichting op wenst, melden bij de academie SFIB en vragen naar ondergetekende. Of luisteren naar deze podcast van Lukas Daalder. Kern van zijn verhaal: onze overheid had en heeft steeds minder te besteden voor de komende jaren, of we dat nu leuk vinden of niet.

Ethiek

En dan heb ik het nog geen eens over de ethiek van ChatGPT. Al vele verbale stammenoorlogen zijn er gevoerd over het al dan niet vermeend gebruik van informatie. Daar wil ik verre van blijven. Mijn antipathie tegen het programma is meer gebaseerd op het feit dat Artificial Intelligence (AI) gebruikt maakt van algoritmen. Dat klinkt heel deftig, maar als je iedere dag met jouw Billie om 10 uur 's ochtends koffie haalt in het restaurant, is dat al een algoritme.

Het gaat uit van gemiddelden, en hier schuilt het risico in. Korte uitleg van het vak statistiek (ja, ik ben een cijfernerd): een gemiddelde kan nuttig zijn, maar heeft ook nadelen. Zoals het gegeven dat de zogenaamde 'outliers' (ofwel de uitersten) niet in een gemiddelde gevat kunnen worden. En wil je 'skewness' (=scheefheid in de uitslagen) ontdekken, helpt een gemiddelde niet. Eerder de mediaan. En, zo heeft Nassim Taleb in zijn onvolprezen boek The Black Swan reeds lang geleden aangetoond, uitzonderingen komen vaker en heftiger voor dan gemiddelden doen vermoeden.

Willen wij als Saxion 'middle of the road' zijn, of toch excelleren? Willen wij alleen luisteren naar SkyRadio of toch ook in vervoering worden gebracht door Wagner's Wallküre of 'Slow Song' van Joe Jackson?