Een heftig congres over iets dat ‘ook zeker op Saxion’ gebeurt: grensoverschrijdend seksueel gedrag

De M van Mariëtte Hamer
Nederland werd zo’n vijf jaar geleden opgeschrikt door MeToo, een beweging tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag. Daarin vertelden met name vrouwen als ‘taboe-doorbreking’ hoe zij seksueel ongewenst waren benaderd óf zelfs misbruikt waren binnen het onderwijs-, overheids- of bedrijfsleven. Later kwam daar het seksueel grensoverschrijdende gedrag bij The voice of Holland als nieuws bij.

Vanaf toen is Mariëtte Hamer (1958), voormalig PvdA-Kamerlid, door de landelijke overheid aangesteld als ‘Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld’ om dit maatschappelijke probleem te ‘agenderen’ en te ‘reduceren’.

Ze crosst dwars door Nederland om overheden en organisaties te wijzen op de problematiek die ook bij hen kan spelen. De boodschap: maak het bespreekbaar en richt meldpunten in waar slachtoffers hun verhaal kunnen doen. Om daders aan te pakken en slachtoffers gehoor te geven.

Die Hamer is bij Saxion vandaag host van het congres ‘seksueel overschrijdend gedrag in de online omgeving’. In de aula trapt ze af met een statistiek die tot stilte leidt. Hamer: “Weet dat uit recent representatief onderzoek blijkt dat één op de twee vrouwen in hun leven fysiek seksueel grensoverschrijdend gedrag óf seksueel geweld heeft meegemaakt. Fysiek, hè… Ik noem vrouwen, want bij hen komt het het vaakst voor.’’

De O van óók bij ons op Saxion
Timo Kos ontvangt Hamer namens Saxion, als lid van het College van Bestuur. Hamer vertelt hoe belangrijk het melden van seksueel grensoverschrijdend gedrag is. Kos knikt en zegt over de statistiek: “Hier hebben wij op Saxion ook ervaring mee.”

Hamer vraagt er niet op door, wat zal die ‘ervaring’ zijn, denk je als toeschouwer. Kos is na de opening niet te beroerd om verduidelijking te geven aan SaxNow. “We hebben 25.000 studenten, 3.000 docenten. Saxion is een dorp. Als één op de twee de landelijke statistiek is, dan gebeurt het ook op Saxion.”

Hij spreidt de armen: “We hebben loketten, daar werd voor MeToo en The Voice bijna niets gemeld. Het is de laatste vier jaar echt toegenomen. Je hebt liever dat er niets te melden valt, maar ik ben blij dat onze loketten gevonden worden. Dat maakt een probleem zichtbaar dat net als in de samenleving op Saxion leeft.’’

Wat wordt er eigenlijk gedaan met die meldingen of klachten? “Er is een commissie Ongewenst Gedrag bij Saxion die de klacht behandelt. Bij geconstateerde seksueel ongewenste gedragingen kan een medewerker bijvoorbeeld berispt, geschorst of zelfs ontslagen worden.”

Kos weet niet uit zijn hoofd hoeveel klachten er kwamen (“Als ik dat wist, zou ik het hier vandaag ook niet delen”). Wel wil hij na doorvragen vertellen dat in één geval het afgelopen decennia, na zo'n melding van seksueel ongewenst gedrag, op advies van de commissie ontslag voor een Saxion-medewerker volgde.

De D van Dappere Stefano
Het congres spitst zich echter toe op specifiek seksueel overschrijdend gedrag in de online omgeving. Dat is erg actueel. Zo kwam meerdere keren in het nieuws dat tieners zelfmoord pleegden, nadat ze gechanteerd werden met het openbaren van een video met seksbeelden van hen.

Stefano Hennevelt weet uit ervaring hoe je op zo'n wijze kan gaan denken dat een afscheid van het leven het beste is. “Ik zei letterlijk: ik wil er niet meer zijn.” Hij haalt het stereotype deze dag onderuit dat een slachtoffer altijd een vrouw zal zijn.

Hennevelt werd verleid tot webcamseks en vond dat de eerste keren wel spannend en leuk. Totdat zijn ‘sparringpartner’ de beelden steeds dwingender vroeg. “Een geval van catfish.”

Iemand verleiden tot vaak seksuele handelingen, om hem of haar daar later geld mee af te troggelen of fraude mee te plegen. Hennevelt durfde niets met zijn ouders te delen en… zijn video werd uiteindelijk geopenbaard. “Ik was net puber.” Kinderen in de school maakten pauzes lang foto’s van hem. “Ik werd bespuugd en uitgelachen.”

Tien jaar lang zocht hij geen hulp. “Ik vluchtte in schaamte. Ik vluchtte zelfs mijn geboortestad Almere uit.”

Hij leefde in die vlucht ongezond, blowde en dronk veel. “Op aandrang van een vriend ging ik naar een psycholoog. De eerste sessie huilde ik bijna alleen. Maar ik ben gaan praten. Praten is de sleutel tot verwerking als het je overkomt.’’
 

De M van Misdaad
Remco Spithoven is lector Maatschappelijke Veiligheid bij Hogeschool Saxion en gespecialiseerd in cybercrime, hij is één van de volgende sprekers en vertelt waarom seksueel grensoverschrijdend gedrag zo aanwezig is op internet. “Weet dat op internet in omvang de criminaliteit groter is dan de georganiseerde misdaad in de offline-wereld.”

Ooit was internet een ontwerp van nerds tot nerds. “Zij controleerden elkaar nog wel en hadden regels en codes.”

Vlak voor overheden het bedrijfsleven vrij spel gaven op internet, en zo de burger, hadden we gebruiksregels en wetten moeten opstellen voor toegang, schetst hij. “Dat is niet gedaan en daarom is internet een open veld voor tal van criminaliteit.’’

Hij showt op een map hoe internet van high tech-criminaliteit, denk aan hacking en ransomeware-aanvallen, tot aan cybercrime gaat: denk aan diefstal van geld en het ongevraagd en ongewild delen van seksbeelden. We zijn nu pas bezig voorzichtig internet te controleren en regels op te stellen, aldus Spithoven.

De P van Panelgesprek
De ochtend eindigt met een theatershow, maar daarvoor gaan alle sprekers met elkaar in gesprek, met Hamer als moderator. Voor ons gevoel gaat het nog wat lang door over de probleemschets, de ernst lijkt ons helder. Maar: zijn er oplossingen voor deze seksueel getinte misgrijpen en misdrijven online?

Als toeschouwers vragen mogen stellen slaan we direct toe. Is de reden dat er online meer seksueel grensoverschrijdend gedrag niet: geen identificatieplicht?

Gebeurt het offline, dan moet een verdachte of dader altijd zijn paspoort showen, zijn identiteit moet altijd herleidbaar zijn. Paspoorten bestaan online niet voor bijvoorbeeld socialaccounts, waardoor daders geheim kunnen opereren zonder sancties.

Remco Spithoven geeft ons gelijk. “Maar via gegevens als een IP-adres zijn daders trouwens wel op te sporen.’’

Alleen mensen pas toelaten op socials na inschrijving met zoiets als een verplicht digitaal paspoort, een id voor je digitale identiteit, zal opsporing versnellen. “En mensen voelen meer pakkans, wanen zich niet onbespied, nare en criminele zaken zullen echt afnemen denk ik ook.’’

Maar afname zit ook in sociologie. Zeggen deskundigen van Rutgers, het expertisecentrum seksualiteit. Het meeste seksueel overschrijdende gedrag op internet gebeurt tussen mensen die elkaar kennen en vaak onder eigen naam handelen. Net als offline moeten we elkaar online aanspreken op onwenselijk gedrag.