Last van cybercriminelen? Even Apeldoorn bellen!

Wapenrustlaan, Apeldoorn. Hier wordt geschiedenis geschreven, als het aan scholen Aventus, Saxion en Utwente ligt. De drie willen van dit gebouw het Mekka van Nederland maken, als het om uitschakelen van digitale criminelen gaat.

Een druk op een rode knop, geknal van vuurwerk volgt. En ja, het CVD is officieel geopend. Er wordt niet daadwerkelijk vuurwerk ontstoken, het geknetter komt uit speakers. Wel zo veilig, natuurlijk. Hester Somsen was het, die op de knop mocht drukken, niet zomaar iemand. Ze is directeur cybersecurity bij Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Dé overheidsorganisatie die aanslagen en cyberaanvallen moet elimineren.

Waarom is dit centrum hard nodig? Nou, het tijdperk van de gevaarloze middelbare school-hacker was ooit, schetst ze. ‘Computer-inbrekers’ zijn tegenwoordig georganiseerde bendes geworden, ransomware-criminelen. Daar schuilt allang geen puberale onschuld meer in. Het gaat om hiërarchische organisaties die via gijzelsoftware instituten digitaal platleggen en pas tegen betaling stoppen.

Het gebeurde gelukkig nog niet, vertelt Somsen, maar deze ‘ransomware-jongens en meisjes’ kunnen wellicht bij heel grote overheden binnendringen. Wanneer ze overheden die bruggen beheren hacken, kunnen ophaalbruggen buiten werking raken. Evengoed kunnen ze theoretisch gezien matrixborden in het verkeer op zwart zetten. Of wat ook kan: het treinverkeer platleggen door NS-systemen over te nemen, elektriciteitsvoorzieningen lamleggen door netbeheerders te hacken of... Wie weet stelen ze gevoelige privé-data van burgers bij bedrijven of overheden.

Ons Nederland is één van de digitaalste landen van Europa. Maar dat maakt kwetsbaar. Terwijl hackers beter worden, blijft onze capaciteit in bestrijding stilstaan. Software (computerprogramma’s) en hardware (fysieke apparatuur als moederbord) zijn gemiddeld gezien niet weerbaar genoeg. Ethische hackers laten dat bijvoorbeeld zien. ‘Computer-inbrekers’ die met toestemming van eigenaren hacken, om te showen waar software en hardware binnengedrongen kan worden.

Ons kennisniveau hierin moet drastisch omhoog, stelt Somsen. Er moeten meer hoogleraren, lectoren, studenten en werknemers komen die binnen overheden en bedrijven de cyberveiligheid omhoog krikken. Somsen: “Uiteindelijk is het tegengaan van die dreiging mensenwerk. Er hangt een mythe omheen… Dat cybersecurity ingewikkeld is. Maar het zijn gewoon mensen die het moeten doen. Nu hebben we dit centrum waar ze opgeleid worden. Een pak van mijn hart.’’

Saxion had al veel opleidingen binnen cyberveiligheid, en ook Aventus (mbo) en UT (Universiteit Twente) uit Oost-Nederland boden hierin opleidingen aan. Ze besloten de mbo, hbo en universiteit-opleidingen in dit centrum samen te brengen. Lodewijk Asscher, de vicepremier van kabinet-Rutte II, is achter de schermen al een jaar bezig voor de scholen, vertelt hij. “Ik ben aanjager en blijf voorlopig ook actief hierin. Hoe betrek je hier grote bedrijven bij. Hoe breng je Den Haag en deze regio bij elkaar? Want het is een regio die best bescheiden is en niet direct op de eigen borst roffelt om gehoord te worden.’’

Ton Heerts, de burgemeester van Apeldoorn, wil wel uitleggen waarom die bescheidenheid onnodig is. “Apeldoorn is dé Nederlandse stad van veiligheid. Krijgsmachten zitten hier, de Nederlandse politieacademie…’’ Die laatste partij is ook partner van het centrum. “Dit centrum past daarom perfect bij ons. Deze opening nu op tien, tien, 2022 - de dag van vandaag - is bijzonder, het is een keerpunt in cyberveiligheid.’’

Anka Mulder, bestuursvoorzitter van Saxion, was vroeg betrokken bij de ontwikkeling. “Eigenlijk zijn we de eerste initiatiefnemer samen met de politieacademie. Saxion kijkt naar het dna van de steden waar het zit en hoe het die kan versterken. Apeldoorn heeft een sterk veiligheidsprofiel en al die opleidingen kunnen dat versterken.’’

Nieuwe master

Wat verandert er voor studenten en docenten die al veiligheidsopleidingen doen bij Saxion? “Er komen minors bij en nieuwe opleidingen. Zoals een unieke master, samengesteld door de UT en Saxion. Een academische als ook praktijkgerichte master in cyberveiligheid.’’

Hoe alle partijen in het gebouw elkaar versterken blijkt nu al uit de ‘digitale hond’ van Saxion-lector Jaap Knotter. Via een dataset aan opgeslagen geuren kan deze robot explosieven via een sensor ‘ruiken’. “Evengoed mensen.’’ Hoe meer data-sets van explosieven en dna geprogrammeerd kunnen woorden, hoe meer de hond ruikt en opspoort. “Hier in dit gebouw zitten tal van partijen die interessante files kunnen hebben om toe te voegen. Zo zullen alle ideeën en ontwikkelingen rijker worden en elkaar versterken.’’