Bepaalt het algoritme wie we zijn? Een SG over de macht van Big Tech

“Wie maakt zich zorgen over de macht van Big Tech bedrijven?” Met die vraag opende moderator Britt Krabbe de bijeenkomst in de theaterzaal in Deventer. Het merendeel van het publiek stak zijn hand op. Gelukkig waren sprekers Marietje Schaake en Jantien Borsboom er om hen gerust te stellen.

Het onderwerp is hyper-actueel. De macht van Big Tech heeft niet alleen invloed op onze dagelijkse informatievoorziening, maar zelfs op oorlogen en verkiezingsuitslagen. Maar hoe kunnen wij als individuen ons staande houden tegen de invloed van deze grote bedrijven? Kunnen wij wel iets doen?

Technologiebeleidsexpert Marietje Schaake trapte de bijeenkomst af. Ze schreef het boek “De Tech Coup”, over Big Tech-bedrijven die steeds machtiger worden en hoe zij de economie en zelfs de politiek beïnvloeden. Ze pleit voor strengere regels voor deze bedrijven, evenals meer controle om technologie veiliger te maken. Ze is bepaald niet een roepende in de woestijn. Haar boek kwam al uit voor de meest recente Amerikaanse verkiezingen. “Eerst vroegen mensen of ik het woord ‘coup’ niet te extreem vond, nu zeggen ze dat het de lading niet dekt.”

Wij zijn het verdienmodel

Waarom zijn wij in Europa toch zo afhankelijk van een klein aantal tech-bedrijven, vroeg Britt Krabbe. Schaake vertelde dat wij hier bijna alleen maar Amerikaanse tech-producten gebruiken omdat we vooral veel mogelijkheden zagen in die – toen nog – nieuwe technologie. Het zou voor meer vrijheden zorgen. “Maar het bedrijfsbelang ging de boventoon voeren.” En waar die producten misschien gratis leken, zit er een verdienmodel achter. “Dat zijn wij: onze data. Dat kan nu als wapen worden ingezet, en dat is gevaarlijk”, aldus Schaake.  

Volgens Schaake merken wij de invloed van deze macht ook in ons dagelijks leven. “Wij halen ons nieuws en entertainment via sociale media. Wat wij als eerste zien wordt bepaald door deze bedrijven, er zit een sturende kracht achter, het algoritme.”

Kwetsbaar

Krabbe vroeg of deze ontwikkeling nog lichtpuntjes met zich meebrengt. “Wat het ons wel heeft gebracht is een nieuwe manier van denken. Er is een voorheen ongekende focus op hoe kwetsbaar we zijn”, zei Schaake. “Wij - als Europa - moeten ook technologie blijven ontwikkelen, het is belangrijk om meer te investeren.”

Ze zei consumentenactie te verwachten, zoals boycots en het ene platform inwisselen voor een ander. “Kijk maar naar de mensen die overstappen van WhatsApp op Signal. Het positieve aan dit alles vind ik de innovatie van Europese alternatieven. Ik hoop dat het genoeg gaat zijn.” Als afsluiter had Schaake nog een advies aan het publiek: “Lijk nooit alleen naar de technologie an sich maar denk ook aan alles eromheen.”

Dat paste goed bij het verhaal van Jantien Borsboom. Zij is de directeur van PublicSpaces: een coalitie van publieke organisaties die aan een alternatief software ecosysteem werkt, dat het publieke belang vertegenwoordigt en geen winstoogmerk heeft. Deze coalitie bestaat uit verschillende publieke organisaties zoals publieke omroepen, festivals, bibliotheken en musea.

Alternatieve platformen

Borsboom begon met een vraag aan het publiek. “Wie is er al overgestapt op alternatieve platformen?” Bij nog geen kwart van het publiek gingen de handen omhoog. “Hopelijk hebben jullie na vandaag allemaal wat inspiratie opgedaan wat mogelijke alternatieven betreft.” Zo gaf een heel aantal inspirerende voorbeelden, bijvoorbeeld de mensen die overstappen van Whatsapp naar Signal. Maar ook dat er een pilot wordt uitgevoerd met vijf Nederlandse universiteiten die werken met Nextcloud: een alternatief voor Google en Microsoft.

Maar wat zijn die public spaces nu precies. Het gaat om de veiligheid en niet om de winst”, vertelde Borsboom. “Het gaat om public spaces, of terwijl publieke ruimtes. Denk bijvoorbeeld aan een park of een bibliotheek. Het zijn ruimtes waar iedereen mag zijn, het is gratis en je mag er doen wat je wil. Hetzelfde willen wij online creëren.”

Waarom dit volgens Borsboom noodzakelijk is? “Bedrijven hebben decennia data van ons verzameld. Ze hebben bijvoorbeeld onze foto’s maar ook ons klikgedrag, ze weten alles van ons.” En niet alleen van de ‘gewone’ mensen, maar ook bijvoorbeeld politici. “Dat is gevaarlijk en moeten we niet willen.”

En hoe kun je als individu invloed hebben en de regie nemen? Volgens Borshoom door ons te verdiepen in de alternatieven die er al zijn. “Je hoeft ook niet meteen over te stappen, je kan bijvoorbeeld Signal ook naast WhatsApp gebruiken en dan kijken wat je wil.” En haar belangrijkste advies aan de zaal: “Naast online samenkomen is het ook belangrijk om offline samen te komen, geef eens een feestje.”