Veerkracht, dode goudvissen en geurende herinneringen: SG over rouwen

‘Waar denken jullie aan bij rouw?’ Moderator Britt Krabbe moedigt ons aan om dit te vragen aan onze buurman of buurvrouw. De zaal zit redelijk vol, dus al snel ontstaat er geroezemoes. Mijn buurvrouw Rosa (liever geen achternaam), studente Finance and Control, denkt bij rouwen niet per se aan de dood. Al is dat wel de reden dat ze is aangesloten deze middag. “Mijn zus is afgelopen december overleden, dus raadde iemand me aan om hier te komen vanmiddag.”

Als ik haar vraag of ze zelf al antwoord heeft op die ene vraag (rouwen, hoe doe je dat eigenlijk?) geeft ze eerlijk toe dat ze het niet weet. “Ik denk eigenlijk dat ik nog helemaal niet ben begonnen met het rouwproces.”

Dode goudvissen

Volgens Ameline Amsu, ervaringsdeskundige en auteur, is dit compleet normaal. “In Nederland leren we maar slecht met de dood omgaan.” Ze geeft een voorbeeld: denk eens aan de goudvissen die stierven in de vissenkom en stiekem zijn vervangen door de ouders. “Terwijl dat juist een mooie manier is om de dood bespreekbaar te maken met een kind. Blub niet stiekem vervangen, maar een begrafenis geven.”

Haar missie is om rouw beter bespreekbaar te maken. Toen in een korte periode haar moeder en vervolgens haar vader overleed, was ze opzoek naar een ‘luchtig’ boek over rouw, maar zonder succes. Daarom schreef ze deze zelf. “Het mag allemaal wel een tandje luchtiger.” In ‘Van harte gecondoleerd’, heeft ze het onder andere over hoe rouwen eruit ziet in verschillende culturen. Maar de belangrijkste boodschap: “Help elkaar.” Een vrouw uit het publiek deelt de woorden die ze zei tegen haar geliefden toen ze zelf aan het rouwen was: “Heb geduld met mij want ik heb het moeilijk, maar hou me vast en ik kom terug.”

Veerkracht

Je kan elkaar helpen zoveel je wil, maar uiteindelijk komt het op jezelf aan. Veerkracht: het vermogen om te herstellen van een tegenslag. Maar is veerkracht iets waar je mee geboren wordt, of iets wat je traint? Handen gaan de lucht in: het publiek denkt het laatste. Lisanne van Sadelhoff schreef hier een boek over: ‘We zullen doorgaan’, waarin ze onderzoekt waar veerkracht vandaan komt. Ze verloor haar moeder, waarna ze vaak dacht: ‘Ik kan dit niet’.

“Het nare aan veerkracht is dat je pas ontdekt of je het hebt als je het nodig hebt”, vertelt Lisanne. Want weet jezelf maar eens naar yoga te slepen, of een boswandeling te maken, als je onderin de put zit. “Toch kunnen mensen dat”, zegt ze. Maar hoe word je dan veerkrachtig? “Daar is niet één antwoord op.” Maar gelukkig worden er wat tips gedeeld. “Mild zijn voor jezelf, maar ook af en toe een schop onder je kont, naar buiten gaan, blijven lachen en af en toe jezelf toch heel zielig vinden.” Ze omschrijft het als een schommel.

Geurende herinneringen

De laatste spreker van vanmiddag is geurontwerper Steffie Baaijens. Haar vriend overleed, waarna ze geuren ontwierp om de herinneringen aan hem in leven te houden. Nu denk je misschien aan parfum van bloemetjes of gemaaid gras, en niet aan bedorven kip. “Toen ik voor het eerste bij hem thuiskwam lag er verrotte kip in de koelkast, dus die geur zal me altijd doen denken aan onze eerste date”, legt Steffie uit.

Gelukkig hoeven wij het ons niet alleen in te beelden, want er gaan strookjes papier rond waardoor we zelf ook even de bedorven kip kunnen ruiken. Neuzen worden opgehaald en de strookjes worden snel doorgegeven naar achteren. Steffie: “Geur is het beste middel om herinneringen mee op te roepen, ik vond het zelf heel fijn om deze geuren te ontwikkelen voor mijn rouwproces.” In totaal heeft ze veertien geuren gemaakt waaronder ook ‘autorit’, ‘ziekenhuis’ en ‘afscheid nemen’. Ook de geur ‘hij’, waarin ze heeft geprobeerd zijn lichaamsgeur te vangen. “Maar een geur maken die ruikt naar een specifiek persoon is vrijwel niet te doen.”

Rouwen, hoe doe je dat eigenlijk? Allemaal op je eigen manier, blijkt het antwoord te zijn. Alleen, met elkaar, door een begrafenis voor je goudvis te houden, door jezelf heel zielig te vinden of door af en toe de geur van bedorven kip te ruiken.