Overvolle bijeenkomst over burgerlijke ongehoorzaamheid verloopt rustig, op één uitzondering na

Hendriksen werd in augustus nog veroordeeld tot een taakstraf wegens opruiing, omdat hij opriep de A12 te blokkeren in de strijd van Extinction Rebellion tegen fossiele subsidies. Dat blijft hij doen, vertelde hij. En omdat de klimaatblokkades op de A12 inmiddels al twee weken aan de gang zijn, had het zomaar kunnen zijn dat Hendriksen achter de tralies zat, omdat hij opgepakt was bij die acties.

Voor de zekerheid had hij een video opgenomen, waarin hij - soms op humoristische wijze - zijn afwezigheid verklaarde. Die video bleek uiteindelijk niet nodig, want ondanks zijn niet aflatende activisme was Hendriksen ‘gewoon’ aanwezig in lokaal C0.16 in Deventer, waar het publiek niet alleen de bankjes bezette, maar noodgedwongen ook in gangpaden zat en stond tijdens de bijeenkomst die vanwege een ander evenement moest uitwijken.

Ondanks het thema verliep die bijeenkomst zelf verder behoorlijk ordelijk. Al was er een uitzondering: een man met een knaloranje shirt aan met daarop ‘meevolutie’ riep opeens: “Mag ik nu even ongehoorzaam zijn?”

Die vraag was retorisch, want zonder het antwoord van moderator Britt Krabbe af te wachten of zelfs te dulden, bracht hij op luide toon het gesprek op het massale gebruik van terrasheaters, waarbij ook burgemeester Jan van Zanen van Den Haag niet onbesproken bleef. En passant verklaarde hij het daarvoor besprokene tot ‘onzin’ en zei nog iets over ‘lekker boos zijn’.

Toename

Dat intermezzo daargelaten, hield moderator Britt Krabbe het gesprek keurig ‘centraal’, zoals ze het zelf noemde. De eerder aangehaalde marathonblokkade op de A12 is een goed voorbeeld van de protestacties die we momenteel in Nederland steeds meer zien, bleek uit het verhaal van een van de sprekers, prof. Dr. Mathijs van de Sande. Die heeft als belangrijkste onderzoeksinteresses radicale democratie, politieke representatie en de democratische rol en het belang van protest.

Volgens Van de Sande zien we in Nederland niet alleen een toename aan protestacties, die gaan ook over steeds meer onderwerpen en vinden plaats in steeds diversere vorm, al wordt daarvoor veel geput uit repertoire uit het verleden. Van de Sande deed om dat te illustreren een kleine greep uit recente protestacties: de coronaprotesten, de boerenprotesten, de acties tegen woningnood en de beweging tegen zwarte piet.

Extinction Rebellion (XR) gebruikt de term burgerlijke ongehoorzaamheid zeer expliciet en volgens Van de Sande zien we de term momenteel steeds meer opduiken in het maatschappelijke debat. Onder burgerlijke ongehoorzaamheid vallen bijvoorbeeld blokkades, en bezettingen, en de acties zijn per definitie illegaal, legde Van de Sande uit.

Het doel ervan is de politieke besluitvorming en publieke opinie te beïnvloeden en ze hebben een belangrijk publiek en legalistisch karakter. Traditionele criteria zijn ook dat de acties geweldloos en gewetensvol zijn, dat men trouw is aan de rechtsorde, publiekelijk en transparant handelt en meewerkt aan eigen arrestatie en rechtsvervolging, alleen al om zich ook bij de rechter te kunnen uitspreken.

Afvoerputje

Dat laatste deed ook XR-activist Paul Hendriksen, die bovendien aangaf nog in hoger beroep te zijn in zijn zaak. Desgevraagd gaf hij aan actie te voeren, omdat hij het gevoel had dat aarde richting het afvoerputje gaat, ondanks protestmarsen, milieubewegingen en een stem op de ‘juiste partijen’.

Hendriksen vertelde ook over zijn grenzen, die liggen verder dan hij eerder dacht. “Een paar jaar geleden had ik gezegd: de wet overtreden? Doe niet zo gek, tot ik meedeed aan mijn eerste acties, loeispannend.”

Toch is er een principiële grens binnen XR die hem aansprak. “De geweldloosheid, in daad, maar ook in woord. Het gaat ons om de issues zelf. Wij zullen ook niet op de stoep gaan staan bij de minister, maar wel van het ministerie.”

Vanuit de zaal klonk diverse keren hard applaus voor de activist. Moderator Britt Krabbe zocht expliciet naar een tegengeluid en vond dat uiteindelijk bij een student. Die vroeg zich af of Hendriksen zich wel bewust is van de kosten van zijn acties, en waar hij vond dat de grens lag van politie-optreden om daar tegen op te treden. Hendriksen gaf daarop aan begrip te hebben dat de burgemeester van Den Haag niet iedereen zomaar laat demonstreren op de A12. “Maar die kosten, die hoef je van ons niet te maken.”

Buiten

Lector Willeke Slingerland ging in op intern en extern activisme bij ambtenaren en de vraag of die wel echt onafhankelijk kunnen zijn. Een onderwerp dat dicht bij huis lag, want ze had het ook over docenten. Ze riep ook op tot expliciet ruimte maken voor een juiste omgang met tegengeluid. “Hoe denken we bijvoorbeeld op Saxion over mensen die tegen de SDG’s zijn? Of die klimaatverandering anders zien?”

Op Saxion ziet ze medewerkers die lid zijn van Extinction Rebellion, maar net zo goed mensen die daar erg tegen zijn, of die überhaupt anders denken over de klimaatverandering. “Alles wat buiten speelt, dat speelt hier ook.”

Van een docent worden volgens haar deskundigheid verwacht en het kunnen begeleiden van stevige discussies tussen studenten over maatschappelijke thema’s zonder sturend zijn. Een aanwezige vroeg zich daarbij af of docenten niet juist de andere kant moeten laten zien, omdat de overheid volgens hem historisch de kant van het kapitalisme kiest. Die andere kant laten zien kan zeker, zei Slingerland.  “Maar wel met perspectief.”