Frank Futselaar: “Waarom moeten hogescholen doen alsof ze een universiteit zijn?”

Futselaar zei in augustus 2020 dat hij niet terug zou keren als Kamerlid, maar kwam daar – een beetje – op terug. “De fractie vroeg of ik op de lijst wilde, vanwege mijn ervaring”, vertelt hij. “Daar stemde ik mee in, maar dan wel op een lage 19e plek. Als je realistisch bent, dan weet je: na de verkiezingen in maart zit mijn periode in de Tweede Kamer erop. Politiek vind ik belangrijk, maar het spel niet altijd leuk. Gaandeweg kwam ik tot de conclusie: ik ben toch vooral een docent en mis het lesgeven.”

Met vier jaar afwezigheid is er precies een generatie studenten die de docent van creative business nooit voor de klas heeft gehad. De nieuwe generatie mag zich opmaken voor een populaire docent. Hij won in 2008 de verkiezing tot populairste docent van het jaar. “Maar hoeveel dat zegt?”, reageert Futselaar. “De opkomst was laag. Maar ik kan wel zeggen dat ik hart heb voor het onderwijs. En dat humor een belangrijk onderdeel van mijn colleges is.”

In de afgelopen vier jaar was je kritisch op het hoger onderwijs, maar nu kom je weer terug. Is dat een logische stap?”

Futselaar: “Ik zie daar geen conflict. Vooropgesteld: ik heb nooit problemen ervaren met Saxion als werkgever en ik geniet van het lesgeven. Het college van bestuur, daar merkte ik niet veel van en dat is een goed teken. In de Kamer had ik een andere rol. Ik begon al met zorgen, vooral over het afschaffen van de basisbeurs. In mijn laatste jaar bij Saxion was het leenstelsel net ingevoerd en ik zag de consequenties. Studieloopbaangesprekken werden bijna financieel advies als studenten vroegen of ze nog wel door moesten gaan met de studie, waar je het zou moeten hebben over de studieplanning en de voortgang. Ik vind het onverantwoord om studenten met een schuld de samenleving in te sturen.

Het bindend studieadvies is ook zo’n voorbeeld. Als docent had ik ermee te maken, en ik heb ook negatieve adviezen uitgebracht. Maar in de Tweede Kamer heb je een andere rol. Daar bepleitte ik dat het een slecht instrument is, vooral bedoeld voor instellingen om van minder presterende studenten af te komen. Terwijl je ziet dat die studenten elders een vergelijkbare opleiding doen en dan wel slagen. Natuurlijk moet je een negatief advies kunnen geven, maar laat dat een niet-bindend advies zijn.”

Volgde je Saxion in je Haagse jaren?

“Natuurlijk. Officieel stond ik nog op de loonlijst, zij het dat ik met ‘politiek verlof’ was. Maar ik heb contact gehouden met collega’s. Als ik straks terugkom, dan tref ik wel een andere opleiding aan. Twee derde van de collega’s is weg, de studenten ken ik niet meer.

Daarnaast heb ik Kamervragen gesteld over het opheffen van de oude Sax, het journalistieke medium van Saxion. Maar dan in brede zin, namelijk de afbrokkeling van onafhankelijke journalistiek in het hoger onderwijs. Ik ben blij dat ik van SaxNow een interviewverzoek kreeg, het is goed dat jullie er zijn. Instellingen in het hoger onderwijs zijn lang niet altijd transparant, en onafhankelijke journalistiek kan die openbaarheid najagen.”

“In het algemeen zie ik dat de politiek vooral aandacht heeft voor het wetenschappelijk onderwijs. Bijna iedereen in de Kamer is academicus, dus daar zal die voorkeur vandaan komen. Maar het is onterecht. Hogescholen hebben veel meer studenten, en er zou aandacht moeten zijn voor het beleid. Bijvoorbeeld de invoering van de lectoraten, wat ik toch zie als een prestigeproject. Er zitten heel goede lectoraten tussen, hoor. Maar ook twijfelachtige. Hogescholen doen steeds meer aan onderzoek, maar ik zie niet een goede omschrijving van wat ‘toegepast onderzoek’ nu precies is. En waarom moeten hogescholen doen alsof ze een universiteit zijn?”

Wat heb je de afgelopen jaren in de Kamer bereikt, waar ben je het meest trots op?

“Het afschaffen van de basisbeurs was een vergissing. Toen ik in 2017 begon vond bijna niemand dat nog, inmiddels gelukkig wel. In de Kamer heb ik me hard gemaakt om de rente op de studielening niet te verhogen, dat lukte en daar ben ik trots op. Mijn langste toespraak ging precies daarover.

En ik heb een erfenis achtergelaten. In de politiek moet je soms tactisch zijn: ik wist dat een wetsvoorstel voor de herinvoering van de basisbeurs het niet zou halen. Daarom heb ik een omweg gekozen, door een wetsvoorstel in te dienen die het mogelijk maakt de basisbeurs heel snel in te voeren. Een volgend kabinet kan er dan meteen mee aan de slag. De komende generatie studenten zal er de vruchten waarschijnlijk nog niet van plukken, maar die daarna misschien wel.”

Waarom ben je zo tegen het leenstelsel?

“Ik vind het onverantwoord om jonge mensen met een schuld het werkende leven in te sturen. Daarnaast vind ik dat je sommige zaken als maatschappij hoort te dragen, en niet als individu. Onderwijs is daar één van. Ik denk dat je meer betrokken burgers krijgt als je als samenleving investeert in de opleiding van mensen. Dat zal mijn socialistische hart wel zijn.”

Je hebt je uitgesproken tegen internationalisering. Ga je straks in het Engels lesgeven?

“Dat staat nog niet in de planning. Maar ik zou er geen problemen mee hebben, hoor. Wel ben ik tegen internationalisering als het belangrijkste motief is om meer studenten binnen te halen. Saxion was daar destijds eerlijk in, maar ook onhandig: die zeiden dat internationalisering een overlevingsstrategie was. Andere instellingen kwamen met het verhaal van de international classroom en studenten die klaargestoomd werden voor een internationale carrière. Maar je weet: het gaat om studentenaantallen en de bekostiging van de instelling vanuit het Rijk.

Er zijn tal van onderzoeken die laten zien dat je kennis verliest door les in een vreemde taal. Daarom vind ik dat je wel heel goede argumenten moet hebben om in het Engels les te gaan geven. Of maak colleges de helft langer, om dat kennisverlies te compenseren. Maar daar zit ook niemand op te wachten.”

Een student mag enige onafhankelijkheid van de docent verwachten, zeker van een leraar politiek en cultuur. Jouw ideologische veren zijn duidelijk zichtbaar.

“Dat valt natuurlijk niet te ontkennen. Maar dat ik links ben is niet nieuw, voordat ik bij Saxion begon was ik beleidsmedewerker van de Europese fractie, gemeenteraadslid en statenlid. Maar ik vind het onderwijs niet de plek om jonge mensen van mijn gelijk te overtuigen. Het gaat erom dat je studenten leert om zelf te redeneren en tot conclusies te komen. In het onderwijs laat je politieke ideologie achter bij de voordeur.”

Pak je die oude rol van docent weer makkelijk op, denk je?   

“Het zal even wennen zijn. Maar onderwijs is al fietsen, je verleert het niet echt. Waar ik niet speciaal naar uitkijk is het online lesgeven. Goed onderwijs gaat om de relatie die je met elkaar opbouwt in een lokaal. Ik ga met veel plezier weer terug naar Saxion, en hopelijk zo snel mogelijk weer de gebouwen in.”