Monique des Bouvrie: "Jan maakt het niet meer mee, maar dit was de kroon op zijn werk geweest"

We beginnen nog met vousvoyeren, maar na de eerste ‘u’ slaat Monique des Bouvrie nog net niet met haar vuist op tafel. “U is vanaf nu je of jij, hè. Lang leve het tutoyeren.” 

Aan het einde van het interview hebben we door dat het eigenlijk ook lang leve Jan des Bouvrie is. De ontwerper die in 2020 stierf en wiens levenswerk door Monique des Bouvrie wordt voortgezet met zoon Jan des Bouvrie junior.

Wit is wat senior achterliet. Ook Jan des Bouvrie zijn voormalige werkruimte, die hij altijd deelde met vrouw Monique, is een maagdelijke oase. In het groot deed de ontwerper dit eigenlijk met heel Nederland, analyseert Monique: “Jan maakte de bruine Nederlandse woningen wit. Hij gaf onze huiskamers licht.’’

Des Bouvrie werd zodoende met die stijl Nederlands bekendste en populairste interieurontwerper aller tijden, ook al omdat hij zo gedreven zijn eigen pr deed. In veel highsociety-programma’s dook hij wekelijks op. Een opening hier, een fuif met Gert-Jan Dröge daar. 

“Klinkt raar misschien, maar Jan vond dat oprecht keihard werken. Het was beslist geen ijdeltuiterij hoor. Dat was een manier om zijn product te verkopen. Marketing, zaken doen en netwerken. Het was onderdeel van zijn filosofie: ben aanwezig, laat je zien, verkoop zelf je werk. Die boodschap kregen studenten van de opleiding ook vaak van hem.’’

Gewone man

Jezelf showen op borrels en in de media is geen schande, het vergroot gewoon je bekendheid en werkportefeuille, ervoer Des Bouvrie al snel. “Maar hij voegde zich na al die feestjes echt niet bij de grachtengordel en was allesbehalve elitair. Hij was het liefst gewoon Jan, een hele gewone man.” 

Maar een gewone man mag best één ongewone pretentie koesteren, stelde Des Bouvrie altijd. Streef wel ergens naar in dit leven! Niet ieder mens belieft een eigen school, Des Bouvrie hoopte daarentegen op een opleiding die zijn filosofie uitdroeg. Zodat jonge mensen, studenten, op zijn kennis en kunde konden voortborduren. 

“Dus was hij reuze blij dat ze in Deventer ooit de Jan des Bouvrie Academy wilden starten, waar zijn filosofie tot uiting kwam.’’ Het gebeurde zo’n twintig jaar geleden.

Anno vandaag is die opleiding een afdeling van het Saxion aan de Deventer Handelskade. Studenten worden er opgeleid tot ruimtelijk vormgever van bijvoorbeeld een woning, kantoor, winkel, school of restaurant. 

Het duel van pretenties koesteren en tegelijk gewoon blijven kwam heel zijn leven terug, vertelt vrouw Monique met een lach in dit vraag-antwoord-gesprek. “Letterlijk tot aan zijn grafsteen toe.”

De Jan des Bouvrie Academie was er al toen je man nog leefde, is het gevoel bij de opleiding anders nu hij niet meer leeft?
“Ja. Jan zijn blijdschap voel ik enorm, misschien nog wel intenser nu, omdat hij zelf deze laatste stappen niet meemaakte. Ik weet hoe belangrijk het wel niet voor hem was om een opleiding na te laten. Daar heeft hij hard voor gestreden. Hij wilde bij leven al zijn kunde, kennis en energie doorgeven. Daarom wilde hij dat er een Jan des Bouvrie-school zou komen. Hij kreeg bij leven een college (ROC in Amsterdam, red.) en een academie (Saxion-opleiding, red.). Niet één maar twee scholen. Jan vond dat al fantastisch.

Maar het allermooiste gebeurt nu pas eigenlijk. De Saxion-opleiding is geaccrediteerd. Hij staat op de lijst van opleidingen die de overheid vergoedt. Waardoor deze voor iedereen die kan en wil studeren bereikbaar is. Dat heeft Jan net niet mee mogen maken, helaas. Maar dit is wel een kroon op zijn werk.’’

Waarom was dat zo belangrijk voor hem?“
Soms zijn particuliere opleidingen, wat het toch een beetje was, niet voor alle studenten en ouders te betalen. Jan vond dat iedereen van de opleiding gebruik moest kunnen maken. Hij heeft het er bij leven ook best vaak over gehad: dat moet toch nog lukken?! 

Maar het was moeilijk dat voor elkaar te krijgen. Het was verzoeken bij onderwijsinstanties en ministeries indienen en meermaals lang wachten. Daarom is het prachtig dat het alsnog gelukt is. Het werd na meerdere pogingen als kunstopleiding beoordeeld. Daardoor is het wat het nu is. Het had zo mooi geweest als Jan dit nog meegemaakt had.”

Hoe had hij dit gevonden, denk je?
“Nou, dat iedereen met de droom ontwerper te worden hier terecht kan, zou voor hem de cirkel rondgemaakt hebben. Iedereen met dezelfde uitgangspositie als Jan kan nu de opleiding doen…’’

Rondgemaakt qua afkomst bedoel je? Maar je man werd toch best veel met highculture geafficheerd, iemand die de hogere kringen bezocht. 
"Maar ook vanuit die kringen predikte hij de gewone man te zijn, te allen tijde. Omdat hij het ook was. Vergeet niet - en Jan vergat het ook nooit - hij komt uit een heel gewoon middenstandsgezin. 

Het beste voorbeeld van zijn gewone instelling is misschien wel het moment waarop hij ook voor de Gamma een grote collectie ging maken. ‘Jan wat doe je nou?’, zeiden enkele vakgenoten en mensen die goede smaak zouden hebben. ‘Nou, iedereen moet toch op mijn bank kunnen zitten. Nooit je neus ophalen jongens! Voor iedereen respect hebben’, zei-ie dan terug.’’

De studie kent Jan zijn visie en filosofie, is die in één antwoord te omschrijven?
"Er zijn heel veel opleidingen, dan leer je iets moois maken maar het verkopen leer je niet. Commercieel, het was ook een vies woord voor veel ontwerpers. Dat wilde Jan veranderen. 

‘Er moet ook brood op de plank komen’, riep-ie dan. 'Je wil toch beloond worden voor je werk? Denk daarom aan het commerciële'. Maar hij wees studenten ondertussen op één grote valkuil. Maak niets vanuit de zelfopdracht: dit moet een commercieel succes worden. Ga uit van een ontwerp, eigen bezieling. Maak een keuken, woonkamer, restaurant die jij mooi en aantrekkelijk vindt, toets dan of het publiek dat ook vindt. Die dingen kun je nooit omdraaien. Dat werkt niet.’’

Als jij praat over je man, praat je veel in de tegenwoordige tijd. Alsof hij nog onder ons is.
“Zijn energie is ook nog heel sterk aanwezig. Hij is dan ook niet weg wèg voor mij.’’

Er zijn mensen die in mystieke krachten geloven, dat je bijvoorbeeld kan communiceren met geliefden die overleden zijn, behoor jij tot die groep?
“Ja. Maar op een hele natuurlijke manier. Ik ga hier niet met kruiden zitten of zo en dingen op tafel zetten. Je kan heel erg sterk aan bepaalde dingen denken, of iets sterk voelen. Dan kan je… Ja, dan heb je een soort contact met iemand die er niet meer is.’’

Jan (Des Bouvrie had prostaatkanker, red.) stierf letterlijk in jouw armen. Heftig, ontroerend…
“Het was heel veel inderdaad. Heel mooi en verdrietig tegelijk, en heel prachtig… Ja.’’

Weet jij nog wat je het moment zelf dacht en voelde?
“Verdriet en enorme bewondering. Dat wisselde elkaar af. Het feit dat iemand zo graag dit leven wilde laten, omdat hij niet verder kon zoals hij graag wilde (Des Bouvrie koos na veel behandelingspijn voor euthanasie, red.). Omdat hij niet meer dezelfde energie had.”

Hoe lang blijft hij bestaan in herinnering?“
Een goede…. Want waarom en hoe leven mensen voort, in energie en aanwezigheid? Vaak omdat ze zorgden voor verandering. Ze deden iets dat consequenties en gevolgen had voor het leven na hun dood. Of het nu op muziekgebied is, of kunst, what ever. Die mensen blijven als het ware een volgende eeuw voortleven.’’

Heeft Jan de architectuur zo’n kant op gestuurd, dat hij ook zo voortleeft?
“Hij heeft denk ik wel het vak binnenhuisarchitectuur op de kaart gezet. En hij heeft Nederland natuurlijk wit gemaakt. Nederlandse binnenhuizen waar bruin en grauw. Eikenhout, dat idee. Wat somber toch, dacht Jan. Hij bracht het licht erin. Dat is zijn verandering.”

Studenten maken hem niet meer mee, wat kon hij ze vertellen als hij er nog was?
“Je moet elke keer totaal vrij naar een nieuw verhaal kijken. Een nieuw huis, nieuwe ruimte. Denk niet in sjablonen. Herhaal jezelf niet, dan wordt het een trucje. Begin altijd opnieuw, op letterlijk een leeg vel papier. En houd ook rekening met wie die mensen zijn die daar wonen. Iedereen doet het anders. Interview ze, hoe leven ze? Niet denken dat jij de grote kunstenaar bent. Dat was natuurlijk vroeger zo, dat de ontwerper even bepaalde. Die wist allemaal wel wat goed voor je was. Nee, je maakt het voor de mensen, kom er met hen uit.

Jan is overleden maar wordt gelukkig in filosofie ook herinnerd door deze academie, waarin zijn boodschap doorleeft. Op zijn grafsteen kun je deze ook een beetje lezen trouwens: 'Hier ligt Jan, die kon er wat van'. Staat er..."

Waarom moet je lachen?
"Omdat het precies Jan is, hij is tweedelig. Het is: pretentie tonen en dan gelijk ontnuchterende humor eroverheen. Je kan zeggen van, met opgeheven vinger: 'hier ligt Jan en nou, nou, poe, poe: die kon er wat van'. Aan de andere kant: de tekst is ook zo simpel, een sinterklaasrijm bijna, dat-ie ook weer grappig is en de man die er ligt weer heel normaal maakt. Hé, daar ligt Jan en ach, die kon er wat van. Die humor, dat was nou typisch Jan.’’