De worsteling van een homoseksuele student: “Ik bevind me in een ongelofelijk gevaarlijke situatie”
Zijn komst naar Nederland was voor een homoseksuele student uit Eritrea niet alleen een studiekeus, maar vooral een vlucht. Omdat hij zijn studie niet langer kan betalen, dreigt nu een terugkeer naar zijn thuisland, waar homoseksualiteit strafbaar is. Hij vreest voor totale isolatie, maar ook voor zijn veiligheid. Er zijn meer studenten in deze situatie, zegt Marco Strijks, die zich voor de student inzet. Op de achtergrond wordt gewerkt aan oplossingen.
This article is also available in English
Het eerste wat Leroy* opzocht op google, toen hij voor een nieuwe studie in het buitenland koos? “Ik zocht letterlijk ‘veiligste landen voor homoseksuelen’.” Zelf wist hij al op jonge leeftijd dat hij op mannen viel. “Alhoewel ik er toen nog niet eens een woord voor had.”
Op de middelbare school begonnen anderen hem uit te schelden voor homo. “Toen ben ik gaan researchen, en dacht ik, oh okay, dat maakt veel duidelijk.” In Eritrea worden homoseksuelen volgens hem volledig uitgesloten van de maatschappij. “Dat gaat zover dat ze me in de winkel niet zouden bedienen als ze zouden weten dat ik homo was. Ze zouden me aan de schandpaal nagelen, doen alsof ik niet besta.”
Homoseksualiteit is bovendien bij wet illegaal in Eritrea: voorheen stond er op seksuele handelingen met iemand van hetzelfde geslacht 3 jaar gevangenisstraf. In de nieuwe strafwet van het land is dat zelfs vijf tot zeven jaar.
LHBTQI+rechten in Eritrea
Een ambtsbericht van het ministerie van Buitenlandse Zaken uit 2022 onderschrijft het verhaal van Leroy over uitsluiting: daarin staat zwart op wit dat Eritrea een zeer conservatieve samenleving heeft. In de collectieve beleving zijn homo- en biseksuelen en transgenders bezeten door demonen. Het gevaar op bestraffing, de negatieve reactie van de familie en de samenleving, die in Eritrea het enige sociale vangnet zijn, zijn in Eritrea zo groot, dat lhbti-personen zich verborgen houden of in ontkenning leven. De druk is zo groot op deze groep, zo schrijft het Ministerie, dat er nauwelijk informatie over deze groep te vinden valt.
Ook het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse zaken schrijft in een rapport over de mensenrechten over de rechten van LHBTQI+ in Eritrea. Volgens de Amerikanen is seks met hetzelfde geslacht niet alleen strafbaar in het land, de overheid past die wet ook actief toe. Over geweld is weinig bekend: de repressie is zo groot, dat mensen uit de LHBTQI+gemeenschap in Eritrea zich niet durven uit te spreken: ze zijn te bang voor de sociale repercussies en discriminatie als hun identiteit bekend wordt.
Zelf zegt Leroy* dat hij als middelbare scholier daarom een masker op had. In extreme mate. “Ik kon niet mezelf zijn. Ik gedroeg me volledig anders dan ik ben, was het met iedereen eens bijvoorbeeld. Zelfs met mensen waar ik het totaal niet mee eens was. Ik deed alles om niet af te wijken van de rest.”
Verbergen wie hij was, had grote sociaal-emotionele gevolgen. Hij kampte met hardnekkige suïcidale gedachten, zegt hij. “Mentaal gezien was ik op de slechtst mogelijke plek. Toch wilde ik zien hoe het anders kon, voordat ik er een einde aan zou maken.”
Hij begon met het smeden van een toekomstplan. Dat leidde tot die zoekopdracht op internet, waar Nederland uitkwam als optie. “Ik was op zoek naar een plek waar ik de vrijheid had om mezelf te zijn. Waar ik geen masker op hoefde te hebben en mijn eigen leven kon leiden.”
Die plek werd uiteindelijk Saxion, om precies te zijn de studie Creative Media and Game Technologies (CMGT). De studie – en de plek – waren alles wat hij gehoopt had, en eigenlijk nog veel meer.
De keuze voor CMGT en zich aansluiten bij studievereniging XP waren de beste beslissingen uit zijn leven, zegt hij. “Dit was echt het beste wat ik ooit kon doen. De gemeenschap van deze studie voelt als een familie. Het is echt de veiligste plek die ik me kon wensen, een grote groep van oorspronkelijk introverte mensen, die zich samen zo veilig voelen dat ze opeens extravert worden.”
Voor het eerst in zijn leven kroop Leroy uit zijn schulp, ging hij relaties aan, maakte hij echt contact, zo vertelt hij. En hij voelde zich veilig. Tot dit jaar. Leroy’ familie is namelijk gestopt met het overmaken van zijn collegegeld. En dat heeft grote gevolgen.
Leroy* zocht letterlijk op 'veiligste landen voor homoseksuelen', voor hij besloot op Saxion te gaan studeren. Foto's: Marlene Mahn
Collegegeld
In eerste instantie dacht Leroy dat dit was omdat zijn familie een vermoeden heeft van zijn seksuele voorkeur. Al wordt dat niet uitgesproken; daarvoor is de schaamte en kans op sociale uitsluiting, ook voor de familie, te groot.
Later kwam hij achter de werkelijke reden: hij ontdekte dat zijn familie financieel worstelt en simpelweg zijn studie niet langer kán betalen, al zullen ze dat volgens hem uit schaamte nooit uitspreken. “In Eritrea is het heel belangrijk om de schijn op te houden.”
Dus zit Leroy diep in de problemen: hij kan zijn collegegeld niet langer opbrengen. Als student uit een land buiten de Europese Unie, betaalt hij het instellingstarief. Op Saxion is dat inmiddels vastgesteld op 8.600 euro per jaar. Voor hemzelf is dat niet op te brengen. Een buitenlandse student mag in Nederland maximaal 16 uur per week werken.
Wie zijn collegegeld niet betaalt, wordt uiteindelijk uitgeschreven. Voor Leroy betekent dat niet alleen dat hij zijn studie niet kan afmaken. Voor hem hangt daar aan vast dat hij zijn verblijfsvergunning zou verliezen. Die is aan zijn status als student gekoppeld.
Noodfonds
Via contacten met de studentendecaan, doet Leroy nu alles om via fondsen aan extra middelen te komen. Voor dit jaar is dat gelukt. Soort van. Saxion heeft namelijk een noodfonds, voor studenten die hun collegegeld niet meer kunnen betalen. Leroy heeft deze maand te horen gekregen dat hij daar voor dit collegejaar een beroep op kan doen. Maar dat gaat niet zomaar: het gaat om een lening, en het geld moet in termijnen al voor september terugbetaald zijn. “Het is echt een noodpotje, terwijl mijn probleem permanent is.”
Hij is voor dit jaar gered, hoewel hij wel met een forse lening zit, waarvan nog maar de vraag is hoe hij hem terug gaat betalen. Hij is bovendien niet uit de problemen: voor volgend studiejaar is er voor hem nog steeds geen oplossing en dient hij nog steeds ergens het institutionele collegegeld van 8.600 euro per jaar vandaan te halen.
Leroy is in gesprek met de directeur van zijn academie ACT. “Misschien komt daar nog iets uit.” Directeur Arjan Zemann geeft aan dat het hier een persoonlijke situatie betreft en dat het daarom voor hem lastig is om op de casus in te gaan. “Wat ik kan zeggen is dat we heel goed in gesprek zijn met deze student en hem op allerlei manieren proberen te helpen.” En voor Leroy hoopgevend: “We hebben er alle vertrouwen in dat dit gaat lukken.”
Mocht alles falen, dan is er nog een laatste, voor Leroy allerlaatste optie. Hij zou een vluchtelingenstatus kunnen aanvragen, maar dat heeft grote implicaties. Hij kan dan niet langer werken bijvoorbeeld. Wel zou hij mogelijk recht hebben op een lager collegegeld. Ook zou hij dan zijn huidige woning uit moeten, zegt Leroy. En zou hij al zijn banden met zijn thuisland, familie en kennissen in Eritrea afsnijden. “Alles wat ik nu heb, zou ik dan moeten opgeven. Maar het is wel een optie, als allerlaatste uitweg.”
Hij is bang. Heel bang, zegt hij. “Ik bevind me in een ongelofelijk gevaarlijke situatie. Het voelt alsof ik op dun, krakend ijs sta.” Dus vertelt hij nu dit verhaal. Ondanks de mogelijke risico’s die dat meebrengt voor hem en zijn familie. Er is namelijk ook nog een ander, groter motief om zijn verhaal te doen, zegt hij. Een reden die voor hem heel belangrijk is. Hij is niet de enige die in deze situatie zit, denkt hij. “ Er zijn ook anderen. Die voelen zich denk ik heel alleen. Ik wil dat ze weten dat ze niet de enige zijn.”
*Leroy is niet de echte naam van deze student. Zijn echte naam is bij de redactie bekend, maar in dit geval is in overleg gekozen voor anonimisering, om het veiligheidsrisico zo beperkt mogelijk te houden. In overleg met Leroy noemen we zijn studie wel; dat wil hij zelf graag. “Ik denk dat het belangrijk is voor mijn verhaal.”
In dit artikel gaat het kort over zelfdoding. Heb jij hulp nodig? Dan kun je contact opnemen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 0900-0113 (24/7 bereikbaar) en 113.nl.
Marco Strijks: “Hem terug laten gaan staat gelijk aan hem vermoorden”
De overheid zou voor dit soort gevallen een vangnet moeten hebben, zegt Marco Strijks, Saxion-docent en ambassadeur van Th!nk with Pride. Volgens hem zijn er meer studenten zoals Leroy: studenten die hier leven meer als vlucht zien, dan alleen als een studie.
Hij kent in ieder geval één ander voorbeeld. Een student in transitie die aan de UT studeerde, maar inmiddels in Amsterdam woont en een vluchtelingenstatus heeft aangevraagd. “Ze wil haar verhaal alleen niet delen, ik denk dat ze bang is voor herkenning.”
Volgens hem ontbreekt er op dit moment een instantie of stichting die studenten als Leroy helpt. Leroy terug laten gaan naar Eritrea is voor hem geen optie. “We kunnen deze jongen niet terug laten gaan. Als hij daar in elkaar wordt gemept, is er niemand die hem helpt. Hij wordt daar vermoord, of doet zichzelf misschien iets aan.”
Studentendecaan: “Loop tegen grenzen aan”
Als studentendecaan is Marle Groote Schaarsberg al langer betrokken bij de situatie van Leroy. Zo is ze samen met hem op zoek naar voorzieningen waar hij een beroep op kan doen. Binnen Saxion is er volgens haar maar één voorziening waar hij een beroep op kan doen: de noodvoorziening. “Die is nu net aan hem toegekend, maar dat geld moet wel voor eind augustus terugbetaald zijn.”
Ze zit in een spagaat, zegt ze. Saxion is aan regelingen gebonden, waardoor een uitzondering maken voor Leroy heel lastig is. Dat heeft namelijk precedentwerking, zegt ze. “En voor wie maak je dan wel een uitzondering en voor wie niet?”
Ze zegt een beetje tegen haar grenzen aan te lopen. “Dit is namelijk wel een student waar ik heel erg mee begaan ben.” Dus is ze op zoek naar externe fondsen, en bracht ze Leroy ook in contact met de academiedirecteur van zijn opleiding. “Daar zijn ze op zoek naar een oplossing. Hopelijk komt die er snel.”
IND: Geen cijfers van vergelijkbare gevallen
Als iemand van buiten de EU zijn onderwijsinschrijving verliest, dan vervalt zijn verblijfsvergunning, laat woordvoerder Cilya van der Kooij van de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) weten. De dienst stuurt dan een terugkeerbesluit. De betreffende persoon moet daarna binnen vier weken Nederland verlaten.
Op de vraag of Leroy in aanmerking komt voor een vluchtelingenstatus, gaat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) niet in. Wel laat de dienst weten dat er geen specifiek landenbeleid is voor LHBTI’ers uit Eritrea. Vluchtelingen en asielzoekers mogen tijdens hun asielaanvraag blijven studeren. De IND zegt geen cijfers bij te houden van vergelijkbare gevallen. ‘Dit wordt in individuele dossiers geregistreerd.’
Gerelateerde artikelen
Verlaten en verwaarloosd? “Moestuin moet een blijvertje zijn”
De studentenmoestuin bij het Ko Wierenga-gebouw ligt er verlaten en verwaarloosd bij. Dit is deels te wijten aan de voorjaarsregen en de enorme hoeveelheid slakken, zegt Odette Guijt (Student Support Centre). Maar dat niet alleen, nadat initiatiefnemer Joy Douma vertrok van Saxion, is er te weinig mankracht om de moestuin daadwerkelijk te onderhouden.
A gay student's struggle: 'I am in an incredibly dangerous situation'
For a homosexual student from Eritrea, his arrival in the Netherlands was not just a choice of study, but primarily an escape. Because he can no longer afford to pay for his studies, he now risks returning to his home country, where homosexuality is punishable. He fears total isolation as well as his safety. There are more students in this situation, says Marco Strijks, who is advocating for the student. Solutions are being worked on in the background.
Opinie: Waar is de verbinding in de nieuwe strategie van Saxion?
Het nieuwe strategische pan van Saxion geeft Aldo van Duivenboden (OnderwijsInnovatie Hub) een gevoel van onbehagen. Hij mist de verbindende boodschap en leest vooral dat studenten veel moeten. En hij vindt het zorgelijk dat ecologie of sustainable development in een interview met collegevoorzitter Anka Mulder niet voorkomen.