Hoe een anonieme mail ervoor zorgde dat SaxNow zeven maanden klem zat tussen feit en fictie

Het begint voor ons allemaal met een mail die we in september van dit schooljaar binnenkrijgen. Een heftige mail. Ernstig ook. Verzonden via een anoniem e-mailadres, via Proton-mail, een Zwitserse service die het mogelijk maakt om ‘encrypted’ en dus heel anoniem te mailen.

In die mail maakt een groep, dan nog anonieme docenten van een opleiding binnen de Academie Bestuur, Recht & Ruimte (ABR&R), bij ons gewag van grote misstanden bij hun opleiding. Volgens hen is er sprake van ernstig grensoverschrijdend gedrag binnen de opleiding. De vraag is of wij daar over willen berichten: wij zijn hun laatste redmiddel.

De afzender is een groepje dat zich ‘collega’s’ van de betreffende opleiding noemt. De mail komt nogal binnen. Als dit echt zo is, dan moeten we daar als journalistiek medium iets mee, is de gedachte. Maar tegelijkertijd is het allemaal wel erg vaag. En ook niet voldoende voor verdere actie. Dus reageren we: we willen graag in gesprek en meer weten, maar we willen ook weten wie er achter het e-mailadres zit.

‘Tessa’

Daar komt al gauw reactie op. Er ontstaat contact. Met een vrouw die zegt een collega te zijn, en dat op papier ook is. We noemen haar voor het gemak maar even ‘Tessa’, maar dat is – in meerdere opzichten – niet haar echte naam. We spreken af voor een videogesprek, op de korte termijn. Dat gaat allemaal erg geheimzinnig, want ‘Tessa’ wil niet dat Saxion weet dat we met haar spreken, want ze is bang dan haar baan te verliezen.

Wij gaan daar in mee: de beschuldigingen voelen dermate heftig, dat dat gerechtvaardigd is. In een videogesprek van 45 minuten praten we uitgebreid met ‘Tessa’. We vragen om zoveel mogelijk feiten, mensen die het verhaal kunnen bevestigen en papieren sporen: documenten, e-mails enzovoort, die het verhaal ondersteunen of als bewijs kunnen dienen voor de verregaande beweringen.

‘Tessa’ doet nogmaals een beroep op ons moreel besef. Nu worden collega’s die ongewenst gedrag vertonen beloond, terwijl het slachtoffer ‘wordt bestraft en aan de schandpaal wordt genageld’, vat ze later in een mail samen.

‘Tessa’ belooft ook ons in contact te brengen met andere ‘getuigen’, collega’s die ook zouden moeten weten van het gedrag. En ze zegt contact op te gaan nemen met het ‘slachtoffer’, en dat is voor ons heel belangrijk: als die haar verhaal bevestigt, dan zijn er twee mensen die hetzelfde verhaal vertellen, en worden de verregaande beschuldigingen een stuk aannemelijker.

Stukken

‘Tessa’ levert, althans journalistiek gezien: de mails stromen binnen. Daarin ook allerlei stukken. Onder meer de volledige klacht van het vermeende slachtoffer, maar ook mails van leden van het college van bestuur, met betrekking tot dit hele verhaal. Duidelijk is ook dat ‘Tessa’ toegang heeft tot Saxion-informatie, waardoor het voor ons extra aannemelijk wordt dat ze is wie ze zegt dat ze is. Ze deelt met ons bijvoorbeeld agenda-informatie van personen in haar verhaal.

Dan is het een tijd stil. Wij hebben tijd nodig. We zitten er mee in de maag, het verhaal wat ons is voorgehouden is ontzettend ernstig, maar tegelijkertijd is het ergens ook vaag. En we zijn gehouden aan bronbescherming, wat het stellen van vragen erg ingewikkeld maakt. We houden wel contact met ‘Tessa’, via Signal, een berichtendienst die ook al geheimhouding belooft.

‘Tessa’ blijft druk zetten, zo voelt het in ieder geval: het is toch wel erg belangrijk dat wij met dit verhaal komen. Ze stuurt bijvoorbeeld een mail door, zogenaamd van een anonieme collega, gericht aan een bestuurder van Saxion, van iemand die dezelfde misstanden binnen de opleiding aanhangig wil maken.

Studenten

En dan, meer dan een maand later, worden we opeens gigantisch geholpen in ons onderzoek. Zo lijkt het. Op verschillende manieren nemen studenten contact met ons op. Bijvoorbeeld via een vaag LinkedIn-account, van iemand zonder connecties: ‘Nikita Pasveer’.

Een vlugge zoektocht op internet levert op dat die persoon niet lijkt te bestaan. Daar confronteren we haar mee. Ze komt al gauw op de proppen met haar ‘echte’ naam. Daarbij komt ze inderdaad met een naam van een studente die echt bestaat, en recent afstudeerde aan de opleiding. Ze zegt een valse naam te hebben gebruikt, omdat ze zo bang was, dat Saxion erachter kwam dat ze met ons praat. En dat wil ze absoluut niet.

Vrij snel komt het tot een uitgebreid telefoongesprek. Ze doet een verhaal uit de doeken dat opnieuw ontzettend heftig is. Een verhaal dat betekent dat er geen sprake zou zijn van een individueel geval, maar van een patroon, en dat ook zou betekenen dat er ook studenten slachtoffer zijn geworden van grensoverschrijdend gedrag.

Ze zegt ook een klacht te hebben ingediend. En ze deelt een reactie daarop met ons, van de instantie waar ze haar klacht zou hebben ingediend. Volgens haar heeft Saxion daar niet adequaat op gehandeld: ze voelt zich in de steek gelaten en is boos.

Nieuwe namen

Ze noemt ook twee andere namen die slachtoffer zouden zijn geworden, met naam en toenaam. Een daarvan komt zelf al via mail bij ons binnen, omdat ze contact zou hebben gehad met de andere studente. Ook zij gebruikt de naam van iemand die echt bij opleiding heeft gestudeerd.

Deze persoon zegt een andere weg te bewandelen: zij heeft geen klacht ingediend, maar zou zelfs aangifte hebben gedaan bij de politie, iets waar we de anderen ook allemaal naar hebben gevraagd. Ook zij benadrukt bij ons dat we alles in het werk moeten stellen om haar anoniem te houden: ze heeft gezien wat er met mensen gebeurt die dit aanhangig willen maken, en dat zou niet best zijn.

Ook komt het tot een uitgebreid gesprek met de hoofdpersoon in het verhaal, de voormalig docente die in eerste instantie het grote slachtoffer zou zijn in dit verhaal. Ergens wil ze ook door met haar leven, maar tegelijkertijd wil ze haar verhaal ook vertellen. Daar worstelt ze mee, omdat ze ook anoniem wil blijven. Dus is er een afspraak op een locatie buiten Saxion, zodat we niet samen gezien worden.

Anonimiteit

Die anonimiteit is een leitmotiv. Alle ‘slachtoffers’ hameren daar op. Als journalist ben je daar aan gehouden: je wil niet dat mensen door een publicatie opnieuw slachtoffer worden. Het vormt voor ons een grote uitdaging in dit dossier. De informatie die we hebben is zo specifiek, dat die in veel gevallen maar van een enkeling kan komen. Dus als we dit verhaal opschrijven, of er zelfs maar vragen over stellen, dan is het voor ons ontzettend ingewikkeld om alle personen anoniem te houden.

Daar worstelen we mee, en dat kost tijd. Tegelijkertijd is het verhaal wat ons inmiddels via meerdere bronnen heeft bereikt, zo ernstig, dat we absoluut niet kunnen zeggen: dit laten we zo. Dus wachten we op een moment om vragen te stellen, op een detail waar we ons verhaal mee kunnen aftrappen.

Dat lijkt zich aan te dienen op het moment dat er via ‘Tessa’ opnieuw een mail bij ons binnenkomt. Het lijkt te gaan om een doorgestuurde mail van een teamleider van de opleiding aan het personeel. Volgens hem is er net een onderzoek afgerond, van Integis, een forensisch onderzoeksbureau dat vaker voor Saxion werkte. Dat onderzoek zou gaan over een lastercampagne per mail, die zich binnen de opleiding had afgespeeld.

De mail is gericht aan een verzendlijst van het team van de opleiding, zo lijkt het, met nog eens twee aparte adressen in de CC. Voor het eerst zien we hier een kans, om naar een concreet feit te vragen, zonder dat gelijk duidelijk is wie onze bronnen zijn.

Gefabriceerd

We kiezen ervoor om de tekst van de mail voor te houden aan zowel de directeur van de opleiding als de teamleider die de mail verzonden zou hebben. En hun reactie is voor ons op dat moment onvoorstelbaar. ‘Die mail bestaat niet’.

Daarop volgt het verzoek om niet over de kwestie te publiceren, met de toezegging op een snel contactmoment. De publicatie is daarmee op dat moment niet mogelijk: we weten niet of die mail echt is. Dus dat gaan we controleren. Onder meer door iemand te bellen die de mail gehad zou moeten hebben, zonder daar te veel prijs te geven. Het wordt een vaag gesprek, omdat we om de hete brei heen draaien, maar het lijkt erop dat deze persoon de mail in ieder geval niet heeft ontvangen. We zien meer rare dingen, de hele verzendlijst waaraan de mail is gericht lijkt logisch, maar is niet terug te vinden voor ons.

De dinsdag daarop is er een gesprek met een teamleider van de opleiding, de directeur van de academie en woordvoerder Karin Effing. Een ontzettend gespannen gesprek: we zitten al bijna zeven maanden in een soort frame, waarin sprake is van ernstig gedrag en van een doofpot, waarvoor deze mensen vanuit hun functie verantwoordelijk zouden zijn. En we kunnen niet te veel prijsgeven: we hebben tenslotte bronbescherming beloofd aan al onze bronnen.

Toch krijgen we wel een toelichting. En een verzoek. Ze vertellen dat onze vraag over een e-mail, die volgens hen toch echt absoluut niet bestaat, erg lijkt op een eerdere casus bij de opleiding. Toen ging het om een klacht over ongewenst gedrag, met ook anonieme bronnen. Daar was Saxion een half jaar mee bezig, met hulp van Integis.

En toen draaide dat verhaal volgens hen naar één persoon, die nepmails verstuurd zou hebben. Wees daarop beducht, is de waarschuwing aan ons. “Probeer maar eens een fysieke afspraak te krijgen met één van jullie bronnen”, wordt ons voorgehouden. De term ‘falsificatie van identiteiten’ valt. En ook niet onbelangrijk: we krijgen het verzoek onze informatie te delen, want Saxion vraagt Integis opnieuw om onderzoek te doen.

Nep?

Na het gesprek is er voor ons iets veranderd. We zijn er inmiddels van overtuigd dat de mail inderdaad ‘verzonnen’ is. En wat is er dan nog meer nep? Omdat het over nepidentiteiten gaat, besluiten we ook onze bronnen opnieuw onder de loep te nemen. Eerder in dit verhaal bleek al dat zij zichzelf bij ons meldden, via telefoonnummer en emailadres. Maar nu we hen opnieuw onder de loep nemen, blijken ze opeens heel andere contactgegevens te hebben, zien we bijvoorbeeld op een cv.

Dus leggen we - en dat gaat soms moeizaam - contact met de studenten. Met de vraag: ken je ons en heb je contact gehad met ons gehad? Afzonderlijk van elkaar zeggen ze ons niet te kennen, niet te weten wie wij zijn, en waar dit over gaat. Sterker: zij weten ook helemaal niks van onveilige situaties. Het blijkt dat iemand, of meerdere personen, zich hebben uitgegeven voor hen, zonder dat ze dat wisten. Dat leggen we ze ook uit, want we vinden dat zij het recht hebben om te weten dat iemand dat gedaan heeft.

Ondertussen belt de directeur van Integis. Hij vraagt of we willen meewerken aan hun onderzoek. Dat wijzen we opnieuw af. Wij voelen ons nog steeds gehouden aan bronbescherming en om principiële redenen willen we buiten het onderzoek blijven, hoewel we daar deel van uitmaken. En er gebeurt iets opmerkelijks: de directeur van Integis waarschuwt ons ook. Hij noemt twee namen, niet alleen die van een van de studentes die we al gecheckt hebben, maar ook die van ‘Tessa’, in dit hele verhaal onze voornaamste bron en de drijvende kracht achter het verhaal.

Deur dicht

Maar ‘Tessa’, die kunnen wij niet zomaar nalopen op echtheid. We hebben haar namelijk bronbescherming beloofd. Dat betekent dat we haar niet via de Saxion-kanalen kunnen benaderen, omdat Integis voor Saxion onderzoek doet, en ze daarmee in de problemen zou kunnen komen, als ze toch echt is wie ze zegt te zijn.

En dan doen we iets, waarover we gewikt en gewogen hebben. We komen achter haar adres en zoeken haar thuis op. Het wordt een korte ontmoeting, ze geeft gelijk aan dat ze niet van ons gediend is. Vervelend, maar voor ons wel de bevestiging die we nodig hadden: dit is niet de persoon die al tijden met ons contact onderhoudt als ‘Tessa’.

Ondertussen blijft die namelijk gewoon doorgaan met berichten sturen. Wij moeten een keuze maken, niet eens zozeer over een mogelijke publicatie, maar vooral: hoe we gaan aantonen wie die ‘Tessa’ waar wij al die tijd contact mee hebben gehad dan wel is? We hebben een vermoeden: van al onze bronnen blijft maar één echt persoon over. Dat is ook de persoon, waar het verhaal dat bij ons werd gespind, vanaf het begin om draaide. Zij zou het grote slachtoffer zijn, is van alles aangedaan, en uiteindelijk ook bij Saxion vertrokken daardoor.

We sturen opnieuw aan op een gesprek, maar we moeten voorzichtig zijn. Als deze persoon achter dit hele web aan documenten, telefoonnummers, mailadressen, sociale media-accounts zit, achter dit woud van feit en fictie, dan willen we niet dat ze al achterdochtig wordt. Dus moeten we ook het contact met ‘Tessa’ onderhouden, zonder te liegen, maar tegelijkertijd zonder al te confronterend te zijn.

Ontmoeting

Het gaat niet vanzelf, maar uiteindelijk komt het tot een afspraak. Op dezelfde plek waar we eerder zaten. Het is geladen, want onze beoogde dader lijkt onraad te ruiken. TC Tubantia, dat ook met de zaak bezig is, zou haar van ‘van alles’ beschuldigd hebben, zegt ze. En ze vreest een aangifte van Saxion, voor iets wat ze eerder verkeerd zou hebben gedaan: bewijs fabriceren dat iemand anders achter een email-lastercampagne over haar zat.

Dus is het afwachten of ze komt. Maar een paar minuten voor we hebben afgesproken, verschijnt ze dan toch. Het gesprek begint aftastend. We vragen haar naar haar relatie met ‘Tessa’, waarvan we inmiddels denken te weten dat het haar alter ego is. Naar haar contact met Saxion. Naar haar contact met de krant.

Ze zegt best wel een goede relatie te hebben met ‘Tessa’, tot op de dag van vandaag. Dat moet ook wel, want, wij vroegen ‘Tessa’ ook om te kijken of we tot een afspraak konden komen met haar. Een klein valletje: we wisten op dat moment al dat ‘Tessa’ niet was wie ze zei dat ze was. En toch zegt zij nog contact te hebben gehad, telefonisch, terwijl ze de echte Tessa ook goed moet kennen: ze waren jaren collega’s.

Sorry

Voor ons een verdere indicatie dat het niet kan kloppen wat ze zegt. Dus leggen we uiteindelijk onze kaarten verder op tafel. Dat doen we niet voor niks. We hebben de aantijgingen van het begin af aan vanuit onze rol enorm serieus genomen, maar nu blijkt dat we maandenlang voor de gek gehouden zijn. En niet een klein een beetje ook: er is geprobeerd ons te manipuleren, via mail, videogesprek, echte afspraken, social media-accounts, tal van telefoonnummers, Signal, Protonmail, WhatsApp. Kortom er is geen middel onbenut gelaten om ons te bewegen tot een publicatie waar anderen zeer ernstige schade door zouden ondervinden.

In eerste instantie ontkent ze in alle toonaarden. “Ik heb jullie geen documenten gestuurd”, klinkt het. “Ik heb dat niet gedaan.” Ze heeft wel een vermoeden, wie het dan wel kan zijn, klinkt het eerst nog. Als duidelijk wordt dat we niet loslaten op dit vlak, en zelfs een aangifte bij de politie niet uitgesloten is, klinkt het uiteindelijk in tranen: “Ik was het wel zelf.”

Niet alles wordt gelijk duidelijk. Hoewel ze bevestigt dat ze zich ook heeft voorgedaan als de studentes, krijgen we maar weinig details. Wel zegt ze nog dat ze gebruik maakte van pre-paid-telefoonnummers. Over een andere docente waarmee we ook dachten contact te hebben gehad, zegt ze dat ze niet meer weet hoe het zat, maar dat het zou kunnen dat ze dat ook was.

Ze herhaalt haar beschuldigingen op het vlak van grensoverschrijdend gedrag. En volhardt daarin. ‘Tessa’ zegt ze willekeurig gekozen te hebben. Volgens haar zou die ook ooit een conflict gehad hebben. Over het videogesprek dat we met ‘Tessa’ hadden, zegt ze. “Ik was het gewoon zelf. Misschien had ik mijn haar vast.”

Ze wilde ons niet ‘pesten’, zegt ze nog. Het was niet op ons gericht. “Sorry”, zegt ze nog voor ze het pand uitstapt.