Saxionstudenten laten horrorstorm die Borculo sloopte opnieuw razen

Orkanen en cyclonen kennen we. Het zijn stormen die over Amerikaanse staten als Florida razen. Met meer dan 120 kilometer per uur slopen ze daar huizen en werpen ze bomen omver; waaronder argeloze passanten vervolgens de dood vinden.

Mensen die 1925 meemaakten weten beter. Het kan ook hier gebeuren, om de hoek in Borculo. Op de late middag, het was de tiende van augustus dat jaar, ontstond er in ons land een noodweer zoals Nederland het nooit zag.

Climax
Een storm met oorverdovend onweer verliet bijna ons land, toen het in het Achterhoekse Borculo een ultieme climax kreeg. De cycloon liet een kerktoren instorten en bijna alle huizen verloren hun daken. Vier Borculoërs overleden en tachtig mensen raakten gewond. De kilometersbrede storm sloopte het stadje, letterlijk.

Kranten schreven dat Borculo geteisterd was door noodweer ‘zooals zelden in ons land is voorgekomen’. Als je die kranten uit 1925 terugleest kom je erachter dat ramptoerisme geen 21-eeuws verschijnsel is.

Ramptoeristen
Lange files waren destijds een zeldzaamheid. Maar rond Borculo ontstonden lange autocolonnes, rijen van mensen die het puin en de slachtoffers wilden aanschouwen. Maatschappijen organiseerden zelfs commerciële busreizen naar het getroffen gebied. Naar schatting kwamen er 400.000 Nederlanders in twee weken tijd naar Borculo om ramptoeristje te spelen.

Matthijs van Veen hoorde van de ramp. Hij is projectleider bij het Saxion XR Lab, dat eind 2019 startte. Hier worden virtual reality-producten gemaakt. Denk aan computersgames en software waarmee je bestaande beelden kunt bewerken, waarheidsgetrouw. “We kunnen er nu luchtig over praten. Maar dat moet wat geweest zijn in 1925. Je kan je er bijna geen voorstelling van maken. Toch wilden wij dat juist wel. Een voorstelling van wat er gebeurde, dat unieke moment in onze geschiedenis.”

Door de cycloon heeft Borculo meer met ‘het weer’ dan een gemiddelde kleine stad in Nederland. Het plan is daarom om in Borculo een weermuseum te starten. Docent Van Veen: "Ik zag een unieke kans om een virtuele beleving van de ramp te maken, met een zogenoemde vr-bril. Als toevoeging in het aanbod van dat toekomstige museum.”

Andere wereld
Door een grote bril op te zetten, met computer gegenereerd beeld, bevind je je als kijker ineens in een andere wereld. Je bedriegt je hersenen zo goed, dat die ook ‘geloven’ ergens anders te zijn.

“Wat hebben zij, die de cycloon op zich afkregen in 1925, gevoeld? Is ons vertrekpunt. Met de vr-bril kunnen we dat invoelbaar maken en wordt de Cycloon van Borculo voor even springlevend."

Uit krantenartikelen werd informatie gehaald en een oudheidkundige vereniging uit Borculo heeft foto's en statistieken over de ramp. "We doen er alles aan om het zo waarheidsgetrouw te maken. Eigenlijk bouwen de studenten in software eerst Borculo na, zoals het in 1925 was. Waarna in de visualisatie het dorp afgebroken wordt door de cycloon. De studenten deden onderzoek hoe de kerk dan instort, om het goed waarheidsgetrouw te simuleren. Ze gingen naar Borculo, maakten daar foto's. En studenten van de archeologische opleiding deden onderzoek.”

Stormventilator
Hoe gaat zo’n simulatie vervolgens technisch in zijn werk, valt dat uit te leggen? “Je zet als kijker natuurlijk eerst een bril op je hoofd, je hebt twee schermpjes. Eén voor je linkeroog en één voor je rechter. Een lens smeert ze over de volle breedte van je gezichtsveld uit. Als je je beweegt, berekent software je nieuwe gezichtspunt. Daardoor lijk je in het Borculo van 1925 te leven. Hoe je ook beweegt.”

De belevenis is een verhaallijn met een begin en eind. “Geen eindeloze beleving. Het begint zoals die dag toen begon. Een hele zomerse dag, niets aan de hand, ogenschijnlijk. Langzaam slaat het weer om. Met 3D-modellen laten we het harder waaien. Bladeren waaien voorbij, huizen worden nat van de regen, bomen zwiepen heen en weer.”

Een storm zie je, maar een storm voel je ook. “Daarom gaan we met ventilatoren windkracht nabootsen. Die ventilatoren draaien, waardoor je voelt dat de stormkracht toeneemt.” Diegene die de beleving wil meemaken, moet op een balkon staan. “Een echt balkon, is het idee. Zodat mensen zich waarschijnlijk letterlijk aan de reling willen vasthouden. We leggen er ook een trilplaat op, zodat de stormbeleving met trilling nog heftiger wordt.” Via audiosporen wordt ook nog stormgeluid toegevoegd. Windsuizen, gedonder, het tikken van regen, hagel.

Wanneer is de simulatie af? “We zijn nu druk aan het bouwen en hebben daar geen harde deadline in. Eind dit schooljaar zijn de studenten klaar met dit project. Dan maken we de balans op. Er is dan een prototype. Dan gaan we kijken wat we moeten aanpassen zodat het bruikbaar is voor het toekomstige Weermuseum Borculo.”