Werkwijze lectoraat blockchain mogelijk in strijd met gedragscode wetenschappelijke integriteit

In het boek Blockchain Technology and Apllications II (Nova Science Publishers, 2020), onder redactie en met bijdragen van Blockchain-lector Jan Veuger, publiceerde Chhay Lin Lim een artikel over een platform dat hij met zijn broer oprichtte. Dat artikel: “Serey: a case study on the alignment of applied philosophy and blockchain applications”, gaat in op de filosofie achter de techniek, en dan in het bijzonder bij Serey. Hij maakt zich in het artikel niet bekend als belanghebbende. De samensteller van het boek, Jan Veuger, doet dat ook niet. Veuger stelt dat de bundel peer reviewed is.

Integriteitsvraagstuk

“Dit klinkt als belangenverstrengeling”, zegt vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit Cathy van Tuijl (lector Gedrag- en Leerproblemen). "Want de gedragscode wetenschappelijke integriteit is heel duidelijk: onderzoek moet transparant en onafhankelijk zijn. Dat lijkt hier niet het geval.”

Steven Dorrestijn, lector Ethiek & Techniek en waarnemend voorzitter van de ethische commissie (SEAC) valt haar bij. “Als dit klopt, dan is het sowieso niet handig. Je moet juist – bijna overdreven – transparant zijn over je verschillende rollen. Dit is een integriteitsvraagstuk, eentje waarover wij als Saxion verder moeten praten.”

In de code wetenschappelijk integriteit, die alle hogescholen onderschrijven, staat namelijk ook de zorgplicht van de instelling beschreven. “Goede onderzoekspraktijken moeten bevorderd en gewaarborgd worden”, zo staat te lezen. Van Tuijl: “Hier heeft Saxion nog een stap te zetten. We zijn bezig met wetenschappelijke integriteit op één plek te bundelen, maar het komt nog niet echt van de grond. Daarmee lijkt het soms dat Saxion een afvinkcultuur heeft. Een commissie wordt in het leven geroepen, iemand wordt benoemd. Maar daar blijft het dan bij. We hebben kaderstelling nodig vanuit het college van bestuur.”

Hans Vossensteyn, directeur van de Research & Graduate School en daarmee hoofd onderzoek, bevestigt dat deze casus er niet goed uitziet. “Wetenschappelijk verpakt een case study over je eigen platform publiceren: dat kan niet, tenzij er bijvoorbeeld vergelijkende analyses met andere bedrijven of case studies plaatsvinden.” Ook beaamt hij dat Saxion een flinke stap te zetten heeft om aan de zorgplicht te voldoen. “We moeten duidelijk maken dat we aan de wetenschappelijke mores dienen te voldoen.”

Dat voldoen aan de mores geldt voor iedereen die zich met onderzoek bezighoudt, maar de verantwoordelijkheid is niet voor iedereen hetzelfde. “Er zijn inderdaad gradaties. Een junior moet hierin begeleid worden. Van onze lectoren moet je kunnen verwachten dat zij, onder andere na het doorlopen van hun promotietraject, voldoende ervaring hebben om de collega’s in hun groep aan te sturen en zelf het goede voorbeeld te geven.” Deze casus toont Vossensteyn dat “hier nog wel wat werk aan de winkel is”.

Het ‘probleem’ is groter dan alleen dit lectoraat, stelt Vossensteyn. Zo is in de omgeving waar Saxion-lectoren en onderzoekers hun publicaties uploaden flinke vervuiling ontstaan. “We zien dat documenten worden ingediend onder de noemer ‘publicaties’, zowel wetenschappelijke artikelen als vakpublicaties. Maar in veel gevallen worden allerlei andere producten ingediend.” Met de bibliotheek is de Research & Graduate School die database aan het opschonen. “Daar zijn mensen weken mee bezig”, zegt Vossensteyn.

Negen studentenopdrachten

Het lectoraat Blockchain biedt samen met het lectoraat Digital Business Models een minor aan. De lectoren Jan Veuger en Timber Haaker publiceren daar een verslag van. In dat minoren-boek wordt duidelijk dat Serey negen praktijkopdrachten verstrekte aan de studenten. Daarmee werkten achttien studenten aan opdrachten als ‘kansen en bedreigingen’ voor het platform, onderzoeken of er geschikte exchanges zijn voor de Serey-cryptomunt en hoe het platform de FinTech-markt in Cambodja kan betreden. Voor dit onderdeel staat 15 studiepunten per student.

Bram Blauw is zo’n student. Hij werkte aan de opdracht dQuiz Casino, een ‘gedecentraliseerd quizplatform’. “Het was een heel vrije opdracht en we werden begeleid door Chhay, de beoordeling deed een collega”, aldus Blauw. “Ik vond het een leuke minor en Serey doet goede dingen in Cambodja. We kregen een 9.”

Opdrachtgever en begeleider

Serey lijkt daarmee zowel opdrachtgever als begeleider vanuit Saxion. Geen probleem, vindt Sander Reinderink. De academiedirecteur FEM is eindverantwoordelijk voor de kwaliteit van de minor. “Vanwege de snelle studentengroei in coronatijd lukte het niet altijd om een opdracht voor iedereen te vinden, en hiervoor heeft de minor een oefencase achter de hand. Deze hebben we uitgezet bij Serey. Het gaat om een relatief kleine groep studenten, zo’n 16 van de ruim 235.”

Daarbij is, zegt Reinderink, geborgd dat de opdrachtgever niet de beoordelaar is. “Ook bij studenten is bekend dat een docent betrokken is bij Serey en ze hebben uiteindelijk zelf de keuzemogelijkheid. We zijn daarin transparant, tot aan het e-book waarin we het grootste deel van de opdrachten publiceren.” Reinderink noemt vier voorwaarden voor dit soort partnerschappen: “Er mag geen sprake zijn van een gedwongen opdracht en de opdrachtgever moet transparant zijn. Verder zijn er meerdere opdrachten, of studenten kunnen hun eigen opdracht inbrengen. En de opdracht moet bijdragen aan de leerdoelen. Daaraan is voldaan en daarmee zie ik geen enkel probleem in deze samenwerking.”

Ook de examencommissie ziet geen bezwaar. “De minor werkt met opdrachten uit de praktijk”, zegt voorzitter Annemien Markink. “Wij kijken of geborgd is dat de student voldoet aan de voorwaarden om de minor binnen de normen af te ronden. Bij de toetsing van deze minor zijn er voldoende borgingselementen, onder andere dat de examinator vaststelt dat de student voldoet aan de gestelde voorwaarden.”

Ongewenst

Vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit Van Tuijl ziet dat anders. “Ook hier klinkt het alsof rollen vermengd worden die je gescheiden hoort te houden”, zegt ze. “Het is natuurlijk complex, omdat we als hogeschool samenwerken met bedrijven én we stimuleren ondernemerschap bij medewerkers. Maar juist dat geeft de plicht heel zuiver te zijn in de rol die je speelt. Tegelijk opdrachtgever en begeleider zijn: ook die situatie is ongewenst. Want het lijkt er op z’n minst op dat je profiteert van de opdrachten.”

Bij Paul Nieuwenhuis van de afdeling kwaliteit en regelgeving bij Onderwijs en Student Support, roept de casus vragen op. “Op zich lijkt me het niet onmogelijk als een docent een opdracht verleent aan het onderwijs. Het belangrijkste is dat de student zich zo goed mogelijk kan ontwikkelen, dat moet het uitgangspunt zijn.”

Maar dan moeten de rollen goed duidelijk zijn, zegt hij. “En hier lijkt sprake te zijn van een dubbelrol. Wat voor de minor spreekt is dat de beoordeling aan een ander is overgelaten. Maar dat is ook wel minimaal noodzakelijk.”

“Beter opletten”

Hans Vossensteyn, directeur van de Research & Graduate School, vindt de Serey-onderwijsopdrachten ook tot een complexe situatie leiden. “Het is een slippery slope, waarin rollen makkelijk door elkaar lopen. Ik ben heel blij dat de beoordeling niet door de betreffende docent plaatsvond. Uiteraard willen we graag dat studenten bij echte bedrijven praktijkgeoriënteerde opdrachten uitvoeren. Maar als docent een deel van je studenten op een project voor je eigen platform zetten kan ook geïnterpreteerd worden als gratis arbeidskrachten. Voorzichtigheid is dan geboden. Aan de andere kant is het vooral in corona-tijden soms lastig om bij een snel groeiende minor als deze, alleen maar opdrachten bij onafhankelijke bedrijven te vinden.”

Een afspraak met lector Jan Veuger om deze zaken te bespreken is in de maak, laat Vossensteyn weten.

Lector Jan Veuger is meermaals om een reactie gevraagd, telefonisch, per e-mail en Teams. In een e-mail schrijft hij dat zijn bundel ‘normale validatie’ betreft. “Aan dit deel zijn door kenniskringleden van het lectoraat bijdragen geleverd als bijvoorbeeld KienhuisHoving, Annexum, etc. Alle bijdragen aan de books zijn peer reviewed en iedereen heeft daar pro deo aan gewerkt. Alle opbrengsten zijn voor Saxion.”