Partnerschap van lectoraat Blockchain zwengelt ethische discussie aan

Vossensteyn kreeg het SaxNow-artikel vorige week onder ogen en zag meteen: dit vraagt serieuze aandacht. Want, zegt hij, Saxion heeft nog geen officieel beleid over mogelijke partnerschappen van lectoraten. “Op dit moment ligt die verantwoordelijkheid bij de lectoraten zelf”, zegt hij. “Je mag ervan uitgaan dat ieder lectoraat een goed moreel kompas heeft, maar het is een kwetsbare situatie. Want ook dan kun je verschillend denken over met wie je al dan niet kunt samenwerken en voor welk doel. Daarom heeft Saxion een gemene deler nodig: wat willen we wel en wat niet.”

Er zijn wel richtlijnen, zoals de Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit (2018). Maar de verantwoordelijkheid en de check ligt bij het lectoraat zelf. Is partnerschap daarmee feitelijk niet anything goes? Vossensteyn: “In het slechtste scenario wel. En dat is extra risicovol omdat we als hogeschool aan toegepast onderzoek doen: we werken inherent samen met marktpartijen. Daarom lijkt het me goed om in het lectoren-platform deze samenwerking te bespreken. Ik heb Blockchain-lector Jan Veuger nog niet gesproken, maar ik nodig hem graag uit zijn ervaringen in dit platform te delen.”

Ethiek nu op de agenda

Steven Dorrestijn, lector ethiek & techniek én waarnemend voorzitter van de Saxion Ethische Advies Commissie (SEAC), zegt dat het goed zijn zou als ethische reflectie expliciet onderdeel wordt van de Saxion-strategie. Want natuurlijk, zegt Dorrestijn, Saxion heeft zich te houden aan de Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit, die de Vereniging van Hogescholen onderschrijft. Maar de lector vindt het ook belangrijk dat ethiek onderdeel is van de cultuur van Saxion: “Dat er gesprek en visie is over waar we aan bij willen dragen en waaraan niet. Dat mag nog beter.”

Deze casus van het Blockchain-lectoraat laat volgens Dorrestijn zien dat daar in het praktijkgericht onderzoek behoefte aan is. “Wij als ethische adviescommissie zijn twee jaar geleden ingesteld, maar onze middelen, tijd en mandaat zijn beperkt. De SaxNow-publicatie is een vliegwiel: ethiek komt nu op de agenda, en dat vind ik heel goed.” Vossensteyn beaamt dat. Toegepast onderzoek door hogescholen en bijbehorende samenwerkingen, het is relatief nieuw. “En juist omdat we met de markt optrekken, kun je in een grijs gebied komen. Daar heb je een goed kompas nodig.”

Inhoudelijk geen uitspraken

Inhoudelijk wil Dorrestijn zich, vanwege zijn beperkte mandaat, niet uitspreken over de discussie of Bitcoin Association wel een geschikte partner is. “Dat is onze rol op dit moment niet”, zegt hij. “Wel is er een gesprek op gang gekomen. Bijvoorbeeld met de Research & Graduate school en met de Saxion-betrokkenen die de Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit uitvoeren. Het is belangrijk dat we als hogeschool ethiek in onze strategie krijgen, en niet alleen regelgeving proberen op te volgen. Dat wordt steeds urgenter, omdat we als hogeschool steeds meer aan onderzoek doen.”

Vossensteyn spreekt zich ook niet uit over de samenwerking. “Laten we eerst een stap terug doen. Ik ben benieuwd naar het verhaal van de lector en zie het als een kans om tot gemeenschappelijk beleid te komen. Maar één ding is duidelijk. We moeten uitkijken dat we onszelf als Saxion niet in een kwaad daglicht zetten door verkeerde keuzes.”

Samenwerken met buitenwereld steeds belangrijker

Saxion-woordvoerder Karin Effing beaamt dat de casus Bitcoin Association het gesprek over samenwerking met marktpartijen aanzwengelt. “Onder andere in het lectorenplatform wordt over dit soort publiek-private samenwerkingen gesproken”, zegt ze. “Dat vinden we ook belangrijk, omdat onderzoek en samenwerken met de buitenwereld steeds belangrijker wordt.”

Dat wil niet zeggen dat specifiek deze samenwerking onder de loep ligt, en de geplande drie vervolg massive open online courses (MOOC’s) gaan door. “We kijken naar onze brede strategie”, aldus de woordvoerder. “Het Blockchain-lectoraat staat achter deze vorm van samenwerking en werkt met de MOOC aan een kerntaak van hoger onderwijs: namelijk kennis breed toegankelijk maken. Het lectoraat geeft aan dat zij in de lead zijn als het gaat om de inhoud van de MOOC, zoals het hoort.”

Ambassadeur en big believer

Bitcoin Association poneert Saxion en blockchain-lector Jan Veuger als een “ambassadeur” en een “big believer in this vision of Bitcoin”. En bij de aankondiging van een conferentie van Coingeek, een nieuwsmedium gelieerd aan Bitcoin Association en de cryptomunt Bitcoin Satoshi Vision (BSV), schrijft Bitcoin Association-president Jimmy Nguyen: “Speaking will be dr. Jan Veuger, professor of Blockchain at Saxion – who has become a terrific supporter of #BSV education plus strong partner of Bitcoin Association.”

Veuger zelf heeft daar geen problemen mee. Hij zei tegen SaxNow: “Dat je waardering krijgt, is alleen maar mooi en misschien ook logisch.” Ook benadrukte hij zijn onafhankelijkheid – een belangrijk onderdeel van de code wetenschappelijke integriteit: “Als ik spreek op een conferentie, dan is dat vanuit mijn wetenschappelijke achtergrond over blockchain en in dit geval Bitcoin, en niet als agent van een samenwerkingspartner.”

Niet verbinden aan één partij

Ook woordvoerder Karin Effing vindt dit ‘vooralsnog’ geen reden om te reflecteren op de samenwerking, Saxion vertrouwt de keuze voor Bitcoin Association. “Natuurlijk moeten we ons niet verbinden aan de belangen van één marktpartij en onze onafhankelijkheid moet voorop staan. Binnen Saxion hebben we het al langer over de ethische aspecten van publiek-private samenwerking. Daar bouwen we aan. In dat licht, kan deze casus misschien nog een vervolg krijgen.”

Hans Vossensteyn begrijpt dat een lector niet meteen aan de bel trekt als de partner hem ‘ambassadeur’ noemt. “Maar we moeten onszelf niet in een kwaad daglicht stellen. Voor een publieke instelling is transparantie en openheid essentieel. We moeten consequent duidelijk maken waar we voor staan en ons niet voor een karretje laten spannen.”