Docenten schrijven boek over duurzame verpleegkunde: “Samen hebben we een enorme kracht om het verschil te maken”

Waarom moest dit boek er komen?
Anne Brouwer: “We willen ook bij anderen de urgentie laten voelen, bewustwording creëren. Bij mij kwam het heel erg binnen toen ik op een congres een filmpje zag over de enorme hoeveelheid ziekenhuisafval na één operatie. We zijn met elkaar bezig de natuur kapot te maken. Als verpleegkundigen zijn we met elkaar bezig mensen beter te maken, maar ondertussen wordt de aarde, onze leefomgeving steeds zieker. De zorg draagt daar aan bij.”

Marlies Pepers: “Tegelijkertijd hopen we dat dit boek studenten, maar vooral ook verpleegkundigen, jong en oud, kan helpen zich te uiten, of om steun te vinden, en zich zo te verenigen. Er werken 300.000 mensen in de verpleegkunde en verzorging in Nederland. Daarin zit een enorme kracht om het verschil te maken.”

En: “Het is ook heel belangrijk om duidelijk te maken wat de gevolgen zijn van die steeds ziekere leefomgeving. Dat gaat ook leiden tot meer zorg, zoals bijvoorbeeld meer infectieziekten. En hoe zorg je voor iemand die vijfhoog woont, tijdens een hittegolf? Intensive Cares zijn doorgaans gevestigd op de begane grond of in kelders van ziekenhuizen, kan dat straks nog wel als de waterstand stijgt? Het gaat ons er ook om dat mensen zich bewust zijn van de impact van klimaatverandering, en de impact die ze daarop hebben.”

Hoe duurzaam is de zorg nu?
Marlies Pepers: “Nog niet duurzaam genoeg. De uitstoot van de zorg in Nederland is ongeveer even groot als die van de vliegindustrie. Er valt nog enorm veel winst te behalen. Er gebeurt al heel veel moois, ook bijvoorbeeld binnen AGZ, maar het is nog niet genoeg. We hopen hiermee ook een vliegwiel te creëren.”

Anne Brouwer: “Om een concreet voorbeeld te geven, in de zorg is het gewoon dat op heel veel plekken het afval niet gescheiden wordt. Het is volledig normaal om constant nieuwe dingen te kopen. Het kan zomaar zo zijn dat er een gesteriliseerde schaar uit Taiwan moet komen, daar wordt één gaasje mee geknipt, en vervolgens gaat de schaar weer weg.”

Hoe zit het met de aandacht voor duurzaamheid in het curriculum van HBO-Verpleegkunde?
Marlies Pepers: “Ik vind dat we er bij AGZ al behoorlijk mee bezig zijn, zo hebben we als eerste hogeschool de Green Deal Duurzame Zorg ondertekend.”

Anne Brouwer: “En er is ook veel aandacht voor positieve gezondheid, de meest duurzame zorg is zorg die we niet geven.”

Pepers: “De landelijke trend is wel dat er meer aandacht voor komt in het curriculum. Ook in het vernieuwde curriculum van de opleiding is meer aandacht voor duurzaamheid. Tegelijkertijd kun je in het algemeen zeggen dat het nog meer zou kunnen zijn, dat er nog meer te halen valt. Dat we nog meer het gesprek kunnen aangaan.”

Brouwer: “Om terug te komen op de vorige vraag: er liggen kansen voor het onderwijs. Om het gesprek aan te gaan: wat gebruik je, wel wat gebruik je niet? Ook in de lessen. Kies je een oplossing die duurzaam is, of voor de snelle oplossing? Die vinger op de zere plek leggen doen we nog onvoldoende.”

Botst het belang van de individuele patiënt soms niet met het belang van de planeet?
Marlies Pepers: “Dat kan zeker. Mijn eigen opa en oma willen misschien het liefst elke maand gezien worden, terwijl dat niet nodig is. Dat is niet duurzaam. Ergens is het ook een ethische discussie. Dat vind ik ook heel waardevol, om daarover het gesprek aan te gaan met studenten.”

Brouwer: “De samenleving is gewend aan het recht op zorg. We kunnen ook steeds meer zorg leveren, we kunnen ook steeds meer, maar moeten we dat ook doen? De meest duurzame zorg is de zorg die we niet hoeven te leveren, bijvoorbeeld door preventie.”

Dit boek biedt kennis, inzichten en praktische handvatten, las ik. Kunnen jullie zo’n praktische tip geven?
Pepers: “Het is niet direct een boek met een hele lijst praktische tips, maar we willen vooral verpleegkundigen en studenten bewust maken. Ook zodat zij bijvoorbeeld in het ziekenhuis op hun beurt weer het gesprek met de arts kunnen aangaan, bijvoorbeeld over medicijnverspilling.”

Brouwer: “Dat is sowieso een goede. Verspil geen pil. Er worden vaak te veel pillen voorgeschreven. Die worden of weggegooid, of erger nog, het wordt door het toilet gespoeld en komt in het riool terecht. Nou zal vaak een arts de medicijnen voorschrijven, maar als verpleegkundige kun je daar via het gesprek wel invloed op hebben.”

Pepers: “Het gaat ook voor een deel over leefstijlkeuzes, die misschien voor iedereen gelden. Hoe reis je naar je werk? Wat eet je? Eet je plantaardig, of juist niet? In het boek gaat het bijvoorbeeld ook over het planetary health diet, een flexitarisch, maar duurzaam dieet.”

Het boek kost tien euro. De opbrengst van jullie e-book gaat naar De Duurzame Verpleegkundige. Wat is dat?
Marlies Peper: “De Duurzame Verpleegkundige is een landelijk actienetwerk van duurzame verpleegkundigen, dat ook zijn stem laat horen als het gaat om landelijk beleid. Tegelijkertijd is het ook een inspirerende plek voor verpleegkundigen. Wij zijn allebei benaderd om in het bestuur te gaan zitten.

Anne Brouwer: “Maar eigenlijk gaat het ons helemaal niet om hoeveel geld dit oplevert. We willen vooral ook zoveel mogelijk verpleegkundigen bereiken om ze bewust te maken.”