Tien vragen (en antwoorden) over de rechtszaak rond toetsdiefstal: “Ging verbazingwekkend makkelijk”

Wie stonden er vandaag eigenlijk voor het hekje?

Vier mannen verschenen vandaag voor de rechter in Almelo, allemaal uit de omgeving Enschede: de 29 jarige A.Y. uit Gronau, de 28-jarige V.S. uit Hengelo, de 40-jarige R.W. uit Hengelo en de 28-jarige M.B. uit Enschede. Spil in de zaak is R.W, die tijdens de toetsdiefstal werkte als medewerker op het toetsbureau van Saxion, waar zijn taak volgens de advocaat van een van de verdachten was om toetsen uit te printen en er pakketten van te maken. M.B, V.S. en A.Y. waren ten tijde van de toetsdiefstal student op Saxion. De vier verdachten kennen elkaar van voetbaltoernooien uit de regio.

Waar worden zij precies van verdacht?

R.W. – inmiddels op staande voet ontslagen - wordt ervan verdacht dat hij tussen 27 augustus 2020 en 14 februari 2022 een groot aantal toetsen heeft gestolen uit het toetsopslagsysteem van Saxion, en die heeft doorverkocht aan anderen, om daar geld mee te verdienen. Twee van de andere drie verdachten, kochten de toetsen op hun beurt van hem, om die weer met winst door te verkopen. Een van de afnemers van V.S. was de vierde verdachte, A.Y, die de toetsen op zijn beurt weer doorverkocht. Zijn klantenkring bestond volgens hem uit drie a vier vaste afnemers, hun namen werden niet besproken tijdens de zaak.

Hoe kwam de toetsdiefstal tot stand?

Tijdens een voetbaltoernooi raakten ze aan de praat, over van alles en nog wat, en uiteindelijk ook over de rol van R.W. op Saxion. Volgens hem begon het allemaal als een vriendendienst, en was het niet gelijk de bedoeling om op grote schaal toetsen te verkopen. “Ik kon via het opslagsysteem bij de toetsen komen. In eerste instantie wilde ik gewoon mijn vrienden, zoals M.B., een inkijkje geven in toetsen waar ze moeite mee hadden, zodat ze zich beter konden voorbereiden. Aan het begin was het nog niet zo groot.”

Hoe ging de handel in zijn werk?

Volgens justitie verkocht R.W in totaal 379 toetsen. Daar kreeg hij eerst 15 a 20 euro per toets voor, later ging dat bedrag naar 30 euro. R.W. trok daarmee financieel volgens de rechter waarschijnlijk wel aan het kortste eind, want zijn afnemers, die ook voor het hekje stonden, verkochten ze vervolgens weer voor bedragen rond de 120 euro. Zij maakten dan gemiddeld 90 euro winst per toets. R.W. wist daar naar eigen zeggen niets van, en bemoeide zich daar niet mee.

Het geld kreeg hij van zijn afnemers contant, in een kluisje op Saxion, waarvan de code naar hem gestuurd werd. Tijdens zijn arrestatie begin vorig jaar lag er nog 330 euro cash in zijn bureau-la. De wederverkopers ontvingen hun geld met Tikkies, waarna ze via een hotmail-account de toetsen verstuurden.

Was het moeilijk om die toetsen te stelen?

Volgens de aanwezigen tijdens de rechtszaak absoluut niet. Dat zei ook verdachte R.W. “Wij met zijn vieren op het toetsbureau konden bij alle toetsen.” Daar was verder volgens hem geen controle op. Daar haakte later de advocaat van V.S. ook nog op in, die aangaf dat het allemaal toch wel erg makkelijk was gegaan. “R.W. kon verbazingwekkend makkelijk aan de toetsen komen.” Er was volgens hem geen haan die er naar kraaide, en geen autorisatiebeleid. “Hij kon beschikken over het gehele gremium aan toetsen.” Op dit vlak nam Saxion maatregelen, blijkt uit dit eerdere artikel van SaxNow.

Hoe kwam de hele zwendel eigenlijk aan het licht?

In februari vorig jaar werd bekend dat Saxion aangifte had gedaan, nadat ze een recherchebureau hadden ingehuurd, na een anonieme melding door een inmiddels oud-student. Later kwam daar nog een melding bij. De melders vonden de hele toetshandel enorm oneerlijk, bleek tijdens de rechtszaak. Andere studenten, waaronder zijzelf, moesten wél bloed, zweet en tranen investeren om hun diploma te halen. Saxion schakelde na die melding een particulier recherchebureau in, en via allerlei e-mailadressen kwamen die uit bij R.W, en werd duidelijk dat hij toetsen verkocht aan M.B. en V.S. Die laatste verkocht vervolgens weer aan A.Y.

Wat is de impact van de toetshandel?

De Officier van Justitie noemde de tentamenfraude ‘oneerlijk in het kwadraat’. Daarmee zijn volgens haar ook niet frauderende studenten gedupeerd, en is ook het imago van Saxion in het geding. “Dit is voor de school een enorm integriteitsprobleem, dat misschien wel jaren anderen kan besmetten.” Dat gaf ook de rechter aan, die uitsprak, dat honderden, misschien wel duizenden onschuldige studenten getroffen waren door de toetsdiefstal.

Want wat betekent dit voor de waarde van de diploma’s op Saxion?

Dat werd tijdens de zaak niet helemaal duidelijk. Saxion sprak zich daar eerder al wel over uit. Volgens Saxion is die waarde bij geen enkele opleiding in het geding. Dat is volgens de hogeschool door de verschillende examencommissies vastgesteld, al heeft Saxion geen uitspraken gedaan over hoe dat dan is vastgesteld. Vast staat dat bij een aantal opleidingen aanvullende toetsen zijn geweest.

Saxion heeft besloten dat alleen studenten die aantoonbaar gefraudeerd hebben, toetsen moeten overdoen. Saxion heeft niet naar buiten gebracht om welke toetsen het precies gaat, en dat werd tijdens de zitting ook niet duidelijk. Ook is er nog steeds onduidelijkheid over hoeveel studenten nou precies gebruik hebben gemaakt van gestolen toetsen/toetsvragen.

En verder nog?

Wat ook belangrijk is om te weten, is dat het geregeld over grote bedragen ging tijdens de rechtszaak. Zo eist Saxion een schadevergoeding van de vier verdachten. In eerste instantie was dat meer dan 112.000 euro, tijdens de zaak was daar nog dik 62.000 euro van over. Dat gaat onder meer om kosten voor het particuliere recherchebureau, het advocatenkantoor dat Saxion inschakelde, maar ook een bureau gespecialiseerd in crisiscommunicatie. Daarover gaan de advocaten van verdachten en Saxion nog in gesprek, bleek tijdens de zaak. Saxion gaat de rekening nader onderbouwen.

Ook het Openbaar Ministerie wil geld zien van de verdachten, namelijk het geld dat ze verdiend zouden hebben met hun handel. Dat varieert per verdachte. In het geval van M.B. gaat het zelfs om meer dan 23.000 euro. De verdachten betwisten die bedragen, volgens hen gaat het om minder toetsen die ze verkochten dan het OM zegt.

Hebben ze spijt?

Ja, heel veel spijt. Oud-medewerker R.W., bij wie het begon, sprak tijdens de zaak meermaals uit de gevolgen te accepteren, en waar nodig ‘op de blaren’ te gaan zitten. En ook V.S. betuigde schuld: “Ik heb heel veel spijt dat ik illegale handeling heb verricht.” M.B. die zich verder tijdens de zaak op zijn zwijgrecht beriep, sprak in zijn slotwoord uit dat hij ondanks alles nog graag zijn studie wil afmaken. “Maar ik weet niet of dat nog relevant is voor Saxion.”